Antalya ilinde topografik faktörlere göre yerleşim birimleri ve nüfus dağılışı

Abstract

Antalya İli mülki idari sınırları içerisinde topografik faktörlerin farklılık arz etmesi beşeri coğrafya özelliklerinin değişmesine neden olmuştur. Bu çalışmada Antalya büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde yer alan kentsel ve kırsal yerleşim alanlarının ve toplam nüfuslarının topografik özelliklere göre dağılışı incelenmiştir. Çalışmanın amacı, il sınırları içerisinde yerleşim birimlerinin dağılışında topografyanın etkisini ortaya koymaktır. Buna ek olarak, yerleşim alanlarında nüfus yoğunluğunun değişiminin ortaya konulması araştırmanın hedefleri arasındadır. Bu bağlamda demografik veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) veri tabanı nüfus sorgulamalarında elde edilmiştir. Yerleşim merkezlerinin konumunu belirlemek amacıyla Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM) veri tabanı kullanılmıştır. Sayısal yükseklik modeli (SYM) kullanılarak yerleşim alanlarının yükselti basamaklarına göre dağılışı tespit edilmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımlarında ArcGIS programı kullanılarak topografik faktörler ile yerleşim birimlerinin konumu ile nüfus dağılışı arasındaki mekânsal ilişki analiz edilmiştir. Çalışma sahasında doğu-batı ve kuzey-güney yönlü topografik faktörlerin değişmesine bağlı olarak nüfus ve yerleşim birimlerinin dağılışında farlılıklar gözlemlenmektedir. Antalya İl’inde 0-500 m yükselti basamağı % 31.40; 500-1000 m % 21,70; 1000-1500 m % 22,96; 1500-2000 m % 16,81; 2000-3050 m yükselti basamağı ise % 7,11’lik alan kaplamaktadır. Antalya büyükşehir belediyesi kapsamı içerisinde kalan kırsal mahalle statüsünde bulunan 320 yerleşim birimi 0-500 m yükselti basamağında yer alırken 276 kırsal mahalle 500 m’den fazla olan yükselti kuşağında bulunmaktadır. Ayrıca, ilçe merkezlerinden hem nüfus yoğunluğunun hem de nüfus miktarının daha fazla olduğu 15 yerleşim alanı 0-500 m yükselti kuşağında yer alırken 4 ilçe mülki idare merkezi 500 m’den fazla yükseltiye sahiptir. Sonuç olarak; Antalya ili farklı morfolojik üniteler barındırmakta ve yerleşim birimlerinin dağılışı, dokusu ve sayısı ile nüfus yoğunluğu topografik faktörlere bağlı olarak il sınırları içerisinde farklılık göstermektedir.

The differences in topographical factors within the administrative boundaries of the province of Antalya caused the changes in human geography characteristics. In this study, the distribution of urban and rural settlements within the borders of Antalya metropolitan municipality and their total populations according to topographical characteristics was investigated. The aim of the study is to determine the effect of topography in the distribution of settlements within the provincial borders. In addition, the changes in population density in residential areas are among the objectives of the study. In this context, demographic data, were obtained from the population database of Turkish Statistical Institute (TUIK). Also, The General Directorate of Agricultural Reform (TRGM) database was used to determine the location of the settlement centers. Digital elevation model (DEM) was used to determine the distribution of settlement areas according to elevation levels. Using the ArcGIS program, which is a Geographical Information Systems (GIS) software, the spatial relationship between topographic factors and the location of the settlements and the distribution of the population has been analyzed. In the study area, differences in the distribution of population and settlement are observed due to the change of topographical factors in east-west and north-south directions. In the province of Antalya, 0-500 m elevation level is cover 31.40 % area and than 500-1000 m is 21,70 %; 1000-1500 m is 22.96 %; 1500-2000 m is 16,81 %; 2000-3050 m is cover 7.11 % area. Within the borders of the metropolitan municipality of Antalya, 320 rural settlements are located at 0-500 m elevation level, while 276 rural neighborhoods are located in the highland area of more than 500 m. In addition, the 15 district centers where the population density and total population is higher are located in the 0-500 m elevation level, while the four district administrative centers are located in the highland area of more than 500 m. As a result; the province of Antalya contains different morphological units and the distribution, texture and number of the settlements and the population density vary within the provincial boundaries depending on the topographic factors