Acıgöl Havzasının sayısal topografik analiz yöntemleri ile morfometrik jeomorfolojisi

Abstract

Bu çalısmada, jeomorfoloji çalısmalarında yeni kullanılmaya baslanan sayısal yükseklik analizi ve terrain analiz tekniklerinden yararlanılmıstır. Çalısmaya, Türkiye’nin güneybatısında Göller Bölgesi’nin güneybatı ucunda yer alan ve Acıgöl ile karakterize, Acıgöl Havzası’nın morfometrik özellikleri konu edinilmistir. Yapılan çalısmalar sonucunda ilk asamada Acıgöl Havzası’nın yapısal özellikleri ve olusum mekanizması açıklanmıs, sonraki asamalarda morfometrik özellikleri belirlenmis, morfolojik sekilleri ve morfometrileri irdelenmistir. Yapılan analizlere göre havzada yüksekligin özellikle Yandag ve Maymundagı’nda arttıgı ve her iki dagda ortalama yükseltinin 1500 metreden fazla oldugu görülmüstür. Havzada 1500 m’den yüksek kesimler yaklasık olarak % 10 oranında alan kaplamaktadır. Havzada plato alanları ise havza tabanından sonra gelmekte olup, yaklasık olarak %35 oranında alan kaplamaktadır. Plato alanlarının yükseklik kademeleri 1000 ile 1500 metreler arasındadır. Havzanın büyük bir bölümünde (% 55) yükselti 800 ile 1000 metre arasında degismekte olup depresyon tabanına karsılık gelmektedir. Yandag ve Maymundagı’nın zirve ve yamaç kesimlerinde egim degerleri % 45’ in üzerinde olup, oran olarak havzanın % 20’sini kaplamaktadır. Egim degerlerinin % 36-45 oldugu kesimler ise daglık alanların etek kısımlarına karsılık gelmekte, çok genis bir alan kaplamamaktadır. Egim degerlerinin %10 ile % 30 arasında degistigi alanlar plato alanlarına karsılık gelmekte, toplam alanın % 25’ni olusturmaktadır. Egim degerlerinin az oldugu sahalar ise depresyon tabanına karsılık gelen alanlardır (% 5). Havzaya ait bakı analizlerine göre ise, topografyanın çok parçalanmıs olması, egim ve yükseklik degerlerinin birden bire artması gibi faktörlere baglı olarak, bakı yönünün çok kısa mesafelerde degistigi görülmüstür. Ayrıca havzadaki morfolojik sekiller ana morfolojik üniteler ve olusum süreçlerine göre sınıflandırılarak açıklanmıstır.

Digital elevation analysis and terrain analysis techniques, which have only recently started to be used in geomorphological works were utilized in this study. The subject of this study was the characterization of Acıgöl, particularly the morphometric characteristics of Acıgöl Watershed, which is a lake located at the southwestern tip of the Lakes Region in the southwest of Turkey. As a result of the study, the first phase revealed the structural characteristics of Acıgöl Watershed and its formation mechanisms, the following phases defined the morphometric characteristics, morphological shapes and morphometrics. According to the analysis results the watershed height, especially at Yandağ and Maymundağ had increased and in both mountains the average elevation was over 1500 meters. Watershed areas over 1500 m elevation cover approximately 10 % of the areas. The plateau areas follow the watershed floor and cover approximately 35% of the area. The height levels of the plateau areas are between 1000 and 1500 meters. In a significant part of the watershed (55%) the elevation varies between 800 and 1000 meters and correspond to the depression floor. The gradient values at the summit and slope sections of Yandağ and Maymundağı are in excess of 45% and cover 20% of the watershed area. Segments with 36-45% gradients correspond to the foot segments of the mountainous areas which do not cover very large areas. Areas with gradient values varying between 10% and 30% correspond to the plateau areas covering 25% of the total area. Areas with low gradient correspond to the depression floor areas (5%). According to watershed exposure analysis, it was observed that the exposure direction varied at very short intervals due to factors such as the fragmentation of the topography and abrupt increases in gradient and elevation values. In addition, the morphological forms were classified according to main morphological units and formation processes and interpreted.