Çelikhan Ovası (Adıyaman) ve yakın çevresinde doğal ortam insan ilişkileri

Abstract

Çelikhan ovası Türkiye’nin büyük tektonik yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu Anadolu fay zonunun kesiştiği alanda, bu iki yapının denetiminde şekillenmiş, dar alanlı, tektono-karstik bir ovadır. Flüvyal süreçler ve Permo-Karbonifer yaşlı mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş tektonik kökenli Çelikhan ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar arasında, 1250-1350 m.’ler arasında, 15 km2 alan kaplamaktadır. Çelikhan ovası çevresinde relief derin vadiler ve yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık yörede ovanın dar alanlı ve bu nedenle de tarım alanlarının kısıtlı olması halkı zorunlu olarak mera hayvancılığına yöneltmiştir. Karstik ve dağlık ekosistemde bitki örtüsünün uzun yıllar tahribi sonucunda yörenin % 70’inden fazla bölümünde şiddetli erozyon ortaya çıkmıştır. Yöre halkı geçim sıkıntısı nedeniyle büyük şehirlere göç etmektedir. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarıyla bozulan ekolojik denge yeniden kurulmaya çalışılmaktadır. Yörenin en önemli coğrafi sorunları; şiddetli erozyon, kütle hareketleri, çığ, siltasyon ve yüksek deprem riskidir. Dağlık ve karstik ekosistemdeki yöre gür karstik kaynakları, zengin florası, lokal kliması ile hayvancılık, arıcılık, alabalık yetiştiriciliği, meyvecilik ve yöreye özgü tütün yetiştiriciliğine uygun koşulara sahiptir. Bu çalışmada, kırsal bir alan özelliğindeki Çelikhan ovası ve yakın çevresinin doğal ortam koşulları tanıtılmakta, coğrafi çevre ile insan arasındaki ilişkiler değerlendirilmektedir.

Çelikhan plain is a plain which is located in the concurrent area of East Anatolian Fault Zone and the Southeast Anatolian Thrust. This plain is formated by this two structures. This area is narrow and a tectono-karstic plain. The tectonic origin Çelikhan plain (Adıyaman) covers the area of 15 km2 in the between 1250 and 1350 m. in the southeast Taurus. Çelikhan plain (Adıyaman) is formated by means of fluvial processes and karstification of permo-carbonifer marbles. Çelikhan plain and its environment consists of deep valleys and high mountains. The people tend to stock-breeding, reluctantly, because of the fact that the plain is narrow and high mountains. Narrow plain and high mountains also affect the agricultural area, negatively. Destruction of vegetation in karstic and mountainous ecosystem cause a strong erosion in % 70 part of this area. The people in environs migrate to cities because of economical reasons. Because of the fact that the studies of afforestation and controlling erosion, ecological balance is damaged. But this balance is tried to reconstruct by the people. The most important geographical problems of the region or environs are strong soil erosion, avalanche, mass movement, siltation and high earthquake risk. The environs in mountainous and karstic ecosystem is suitable for stock-breeding, apiculture, fishery and tobacco producing, which is the characteristic of this region. In this study, natural environments of Çelikhan plain which is an rural area, and its close environment are introduced and the relations of between geographical environment and human are analyzed.