Osmanlı iktisadi düşüncesinde korumacılık: Ahmed Mithat Efendi ve Akyiğitzade Musa Bey

Abstract

Osmanlı iktisat tarihinde XIX. yüzyıl bir dönüşüm dönemi olmuştur. Bu dönemde iktisat politikaları tartışılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada korumacılığı savunan Akyiğitzade Musa Bey’in görüşleri incelenmiştir. Bir karşılaştırma yapabilmek için, ilk korumacılık yanlısı Osmanlı düşünürü olan Ahmed Mithat Efendi’nin konuya ilişkin açıklamalarına da yer verilmiştir. Akyiğitzade Musa Bey, sistematik bir şekilde korumacılığı savunmuştur. Bununla birlikte Osmanlı ekonomisi için herhangi bir iktisat politikası önermemiş olsa da bebek sanayi tezine benzer açıklamalarda bulunduğu kabul edilebilir. Osmanlı ekonomisine ilişkin açıklamaları genel olarak üstü kapalı ifadeler niteliğindedir. Bu durum istibdat döneminin özgül şartlarına bağlanabilir. Bundan başka bilinenin aksine korumacı iktisat politikaları değil serbest ticaret politikaları yanlısı olduğu belirtilebilir. Bu nedenle Osmanlı iktisat tarihi çalışmalarında Akyiğitzade Musa Bey’in korumacı ya da ılımlı korumacı olarak gösterilmesi isabetsiz değerlendirmeler olarak kabul edilmelidir.

In Ottoman economic history, the XIXth century was a period of transformation. In this period, economic policies began to be discussed. In this study, the views of Akyigitzade Musa Bey, who advocated protectionism, were examined. To make a comparison, the statements of Ahmed Mithat Efendi on the subject, who was the first pro-protectionist Ottoman thinker, were also included. Akyigitzade Musa Bey systematically advocated protectionism. However, although he did not propose any economic policy for the Ottoman economy, it is acceptable that he made statements similar to the infant industry argument. His statements on the Ottoman economy are generally implicit. This can be attributed to the specific conditions of the period of autocracy. Furthermore, contrary to popular belief, it can be stated that he was in favor of free trade policies, not protectionist economic policies. For this reason, showing Akyigitzade Musa Bey as a protectionist or moderate protectionist in studies related to Ottoman economic history should be considered as inaccurate evaluations.