16-18. Yüzyılda Osmanlı Doğu Vilayetlerinde Safevi/Acem hacılarıyla ilgili değerlendirmeler

Abstract

Safevî hacıları Osmanlı Devleti’nin kendilerine belirlediği Şam-Mekke güzergâhına ulaşmak için Erzurum-Urfa-Halep ya da Van-Urfa-Halep bağlantı yollarını kullanmışlardır. İki ülkenin rekabet alanından geçen bu yollar Safevî hacılarını bazen zor durumda bırakmış, tüm İslam coğrafyalarında dokunulmazlığı olan hacı olma durumu Acem hacılarını saldırılardan koruyamamıştır. Hacıları korumak için Osmanlı devleti tarafından tayin edilen Acem Ağası çözümün bir parçası olmak yerine Kürdistan hâkimleri ve yerel halkla işbirliği yaparak sorunun bir parçası haline gelmiş, bu durum çoğu kez Osmanlı sultanları ile Safevî şahları arasında hoşnutsuzluğa sebep olmuştur. Buna rağmen Şii hacıların yolculukları hiçbir dönem kesintiye uğramamıştır. Acem hacılarının iki ülke siyasetinden kaynaklanan bu sıkıntıları Osmanlı resmi belgeleri, Safevî vakayinameleri ve döneme ait seyahatnamelerde açıkça görülmektedir.

Safavid pilgrims in order to reach Damascus-Mecca used Erzurum-Urfa-Aleppo or Van-Urfa-Aleppo route as connection paths which was determined by Ottoman Empire for them. Those roads sometimes made Safavid pilgrims left in a difficult situation because of a competitive field for two countries. The impunity of being a pilgrim in all Islamic territorries could not protect them from attacks. Persian Landlords was appointed by Ottoman Empire, in cooperation with Kurdistan Rulers and local community, became part of the problem instead of protecting pilgrims; this situation often caused discontents between Ottoman Sultans and Safavid Shahs. In spite of this, Shiite pilgrims never interrupted. The hardships that Persian pilgrims lived, on the grounds of the politics of the two countries, are clearly visible in Ottoman archives, chronicles and travelbooks of the Safavid.