Banaz Havzasındaki (Uşak, B-Türkiye) neojen yaşlı sedimanter birimlerin mineralojik ve jeokimyasal özellikleri

Abstract

Banaz Havzası (Uşak), Batı Anadolu’da Uşak havzası ile bağlantılı, Neojen yaşlı karasal tortullarla doldurulan bir havzadır. Havzanın güneyinde temeli oluşturan Menderes masifine ait düşük dereceli metamorfiklerden oluşan şist ve mermerler yer alır. Banaz havzasını dolduran Neojen istif alttan üste doğru, egemen olarak fluviyal ve gölsel çökellerden oluşmuştur. Fluviyal tortullar egemen olarak çapraz katmanlı çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşından oluşur. Fluviyal birimler havzasının özellikle güney bölümlerinde geniş yayılım gösteren gölsel birimler tarafından uyumlu olarak üzerlenir. Gölsel birimler yaygın olarak kireçtaşı, marn, kalkerli çamurtaşı, silttaşı ve kiltaşından oluşur. Tüf, kumtaşı ve çakıltaşı ise gölsel istif içinde yersel olarak gözlenir. Havza içerisinde bulunan Miyosen yaşlı riyodasit, trakit, trakinadezit, andezit, tefrit, tüf ve aglomeralardan oluşan volkanik ve piroklastik kayaçlar inceleme alanının doğu-güneydoğusunda yayılım göstermektedir. İnceleme alanında bir kamu kurumu tarafından derinlikleri 95 m ile 580 m arasında değişen on dört adet derin sondaj yapılmıştır. Sondajlarda bazı seviyelerde ince kömür damarları kesilmiştir. Kayaç örneklerinde yapılan XRD çalışmalarıyla kalsit, dolomit, feldispat, kuvars, kil mineralleri ve eser oranda anhidrit belirlenmiştir. Kil mineralleri olarak Ca-simektit, kaolinit ve illit tespit edilmiştir. Örneklerin kil içeriğine bağlı olarak Al2O3 ve SiO2 içerikleri artmaktadır. Karbonat içeriği yüksek örneklerin toplam NTE ve iz element içeriği kil oranı yüksek örneklere göre oldukça düşük olduğu tespit edilmiştir. HNT elementler ANT elementlere göre zenginleşme göstermektedir. İncelenen sedimanter kayaçların kurak/yarı kurak koşullar altında sedimantasyon işlemiyle oluştuğu tespit edilmiştir.

The Neogene Banaz Basin (Uşak) includes continental sediments associated with the Uşak Basin in Western Anatolia. In the south of the basin, there are schists and marbles consisting of low grade metamorphics belonging to the Menderes massif as a basement. The Neogene sequence in the Banaz basin from the bottom to the top is composed of fluvial and lacustrine deposits. Fluvial sediments, conformably overlain by lacustrine sediments, comprise cross layered gravelstone, sandstone and mudstone. Lacustrine sediments, widely spread in the southern part of the Banaz basin, consist of limestone, marl, calcareous mudstone, siltstone and claystone. Tuff, sandstone and conglomerate are observed locally within the lacustrine sequence. The Miocene volcanic and pyroclastic rocks, which are composed of rhyodacite, trachyte, trachiandesite, andesite, tephrite, tuff and agglomerates, are detected in the east-southeast of the study area. In the study area, fourteen boreholes with depths ranging from 95 to 580 m were performed by a public company. Thin coal layers were detected in some borehole cores. In some samples calcite, dolomite, feldspar, quartz, clay minerals and trace amount of anhydrite were determined by XRD traces. Ca-smectite, kaolinite and illite in clay fractions were identified. The contents of Al2O3 and SiO2 depending on the clay content of the samples increase. The total REE and trace elements content of the carbonate-rich samples were found to be quite low compared to the clay-rich samples. LRE elements show enrichment according to HRE elements. It was determined that the sedimentary rocks analyzed in the present study were formed by sedimentation process under arid/semi-arid conditions.