Afyonkarahisar yorganlarının teknik, desen ve kompozisyon özellikleri

Abstract

İnsanlık tarihi kadar eski olan temel ihtiyaçlar içinde örtünme yer almaktadır. Teknik ve estetik anlamda kendini geliştiren insan, yorgan üretiminde bu süreci yaşamıştır. Dîvânu Lugâti’t Türk’te yorgan: Yogurkan, yörgen olarak geçmektedir. Türklerin tarihinde yorgan her dönem önemini korumuş, hayatın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Ege bölgesinde yer alan ve karasal iklime sahip Afyonkarahisar’da günlük kullanılan eşyalar ve çeyiz geleneğinde yorganın önemli bir yeri vardır. Şer’iye sicillerinde yorganlar, kayıt altına alınmıştır. Afyonkarahisar’da yorgan dikimi atölyelerde ve evlerde yapılmakta, atölyelerde erkekler, evlerde kadın ustalar çalışmaktadır. Afyonkarahisar’da yün, pamuk dolgulu yorganlar dikilmektedir. Yorganlarda açık renkler, pastel tonlar tercih edilmektedir. Motifler bitkilerden, eşyalardan ve geometrik şekillerden oluşturulmuştur. Hazır yorganların mağazalarda yerini almasıyla el dikimi yorganlara ilgi azalmış, zamanla arz ve talebe bağlı olarak yorgan ustalarının sayısında azalma meydana gelmiştir. Çalışmada, alan araştırması yöntemi kullanılarak kaybolmaya yüz tutmuş Afyonkarahisar el dikimi yorganlarının, incelenerek yazılı kaynak haline getirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, yorganların Afyonkarahisar kültüründe ki yerine, üretiminde kullanılan malzemelere, dikim tekniklerine, desen özellikleri ile yorgan örneklerine yer verilmiş, üretimin devamına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Covering their bodies is one of the basic needs of humankind, which is as old as the history of humanity. Humans who developed themselves in technical and aesthetic sense experienced this process in the production of quilts. The quilt in Diwan-ı Lughat Al Turk is referred to as yogurkan or yörgen. In the history of Turks, quilts have always been important and have been an indispensable part of life. At Afyonkarahisar in the Aegean region, which has a continental climate, quilts have an important place within the daily items and dowery tradition. Quilts were recorded in the Şeriye registers In Afyonkarahisar, quilt production is done in workshops and houses, men work in workshops, and female crafters work in houses. Wool and cotton-filled quilts are sewn in Afyonkarahisar. Light colors and pastel tones are preferred in quilts. Motives represent plants, objects and geometric shapes. With the availability of ready-made quilts in stores, interest in hand sewing quilts decreased, and the number of quilt masters decreased in time due to supply and demand. In this study, it is aimed to transform the quilts of Afyonkarahisar, which are among the traditional arts and in the brink of being lost, by using the field research method. In the research, place of the quilt in Afyonkarahisar culture, the materials used in production, sewing techniques, pattern characteristics quilt samples were mentioned and suggestions were made for the continuation of this art.