Türkiye’de gecekondu araştırmaları

Abstract

Toplumsal yaşam üzerindeki önemli etkisi nedeniyle kent, sosyal bilimciler tarafından önemli bir çalışma konusu olarak görülmektedir. Türkiye’de de Cumhuriyet öncesinden günümüze kadar kent üzerine çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların önemli bir bölümü ise gecekondu üzerinedir. 1950’lerden sonra Türkiye’de yaşanan göçler sonucunda ortaya çıkan konut sorunu, gecekondu olgusunu ortaya çıkarmış ve gecekondularla birlikte Türkiye’de özellikle büyük kentlerde bir değişim başlamıştır. Ucuz ve hızlı konut yapımı olarak ortaya çıkan gecekondular, köyden kente göçen aileler için bir çözüm yolu olarak görülmüş ve sanayileşmenin yaşandığı şehirlerde sayıları hızlı bir şekilde artış göstermiştir. Gecekonduların ortaya çıkışı ve artış göstermesi ise sosyal bilimciler başta olmak üzere birçok bilim alanının inceleme konusu haline gelmiştir. Gecekondunun ne olduğu, neden yapıldığı, gecekonduluların kim oldukları, köylü mü kentli mi oldukları, aile yapılarının nasıl olduğu ve gecekondularla nasıl baş edileceği gibi birçok sorun ekseninde çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışma, 1950’lerde ortaya çıkmaya başlayan gecekondu üzerine yapılmış sosyolojik çalışmalara odaklanmaktadır. 1950’den, 2000’e kadar gecekondu üzerine yapılmış ve literatürde önemli yer edinmiş gecekondu çalışmalarına yer verilmekte ve bu dönemde yapılan araştırmaların genel niteliklerine değinilmektedir. Bu çalışmaların içerikleri, ortaya koydukları genel sonuçlar ele alınmaktadır. Aynı zamanda gecekondu çalışmalarının dönemsel olarak veya bakış açısına göre farklılaşıp farklılaşmadığı, ele alınan konuların değişip değişmediği, değişti ise hangi faktörlerin etkili olduğu gibi sorulara da cevap aranmaya çalışılmaktadır.

Urbanization has been considered as a remarkable research field by the social scientists due to its influence on social life. In Turkey, several researches have been conducted on urbanization from preRepublican period to the present as well. A considerable part of these research has been on the gecekondu (squatter). The problem of household emerging because of migrations after 1950s in Turkey has caused the gecekondu phenomenon and started a change especially within the major cities. The gecekondu arising as cheap and quick house construction have been regarded as a way of solution for those who migrated from rural to urban areas and their number have swiftly increased in the cities where the industrialization emerged. The emergence and rise of the gecekondus have become an investigation area for many sciences, notably for social sciences. It has been searched for what the gecekondus are and why they are constructed; who are residents, villagers or town-dwellers; how are their family structure and how can gecekondu problem be dealt with. This study focuses on the sociological studies on gecekondu since 1950s. It includes significant gecekondu studies in the literature from 1950 to 2000 and refers to the common characteristics of them. Their contents and general conclusions have been discussed. Also, this research looks for an answer about whether the gecekondu researches may vary based on periodical patterns or different point of views; whether the present issues may differ or not, if it does, what factors influence the difference.