Türk Lügati’nde “Elif” maddesi (c. 1, s. 121 - 173): İnceleme - çeviri yazı - dizin

Abstract

Türk Lügati, Türk Dillerin İştikakî ve Edebi Lügatleri adlı eser etimolojik ve mukayeseli olarak hazırlanan dört ciltlik bir sözlüktür. Eserin müellifi Hüseyin Kazım Kadri’nin ilk cildin ön sözünde belirttiği üzere Türk dillerinin birliğini kanıtlamak amacıyla kaleme alınmıştır. Bu yönüyle Türk edebiyatının önemli eserleri arasında yer almaktadır. Eser; Batı Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kazan Türkçesi, Yakut Türkçesi, Çuvaş Türkçesi, Koybal Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Uygur Türkçesi gibi Türk lehçe ve şivelerinde olan kelimelerin yanı sıra; Arapça, Farsça, Fransızca, İtalyanca ve Rumca dillerinden alınan sözcüklerin anlamlarını ihtiva eder. Ayrıca bu sözcüklerin anlamlarının pekiştirilmesi için madde başında verilen sözcüğün içerisinde geçtiği metinler, örnek olarak sunulmuştur. Türk Lügati üzerine daha önceden yapılan çalışmalar mevcuttur. Ancak eser, Latin harflerine çevrilme konusunda -dal maddesi hariç- herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır. Çalışmanın amacı, böylesine önemli bir eserin sözlük kullanıcısına ulaşımını kolaylaştırmaktır. Bununla birlikte eser üzerinde sözlükbilimsel çalışma yapılmasıyla da sözlükbilim alanına katkı sağlanacaktır. Çalışma; giriş, Hüseyin Kazım Kadri ve Türk Lügati hakkında genel bilgi, sözlükbilimsel inceleme, çeviri yazılı metin, dizin ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin genel kapsamından bahsedildikten sonra Hüseyin Kazım Kadri ve Türk Lügati hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde seçilen sayfalar üzerinde sözlükbilimsel inceleme yapılmıştır. Metin kısmında belirlenen sayfalar Arap harflerinden Latin harflerine çevrilmiştir. Dizin kısmında ise madde başı sözcüklerin ve eserin içerisinde geçen yazar-eser isimlerinin dizini verilmiştir. Sonuç kısmında, çalışma sürecinde elde edilen bulgular ortaya konmuştur.

Türk Lügati, Türk Dillerin İştikakî ve Edebi Lügatleri is a four-volume dictionary that was prepared as a comparative and etymological piece of work. As the author of this work, Huseyin Kazim Kadri, stated in the preface of the first volume, it was penned with the purpose of proving the unison of Turkic languages. From this aspect, it is considered to be an important piece of Turkish literature. The book consists of the meanings of words that are in Turkic dialects and accents such as West Turkish, Azerbaijanese (Azerbaijan Turkish), Kazan Turkish, Yakut Autonomous Republic (Yakut Turkish), Chuvashi Turkish, Koybal Turkish, Khirghiz, Uyghur, as well as words borrowed from Arabic, Persian, French, Italian and Romaic. In addition to that, to reduplicate the meanings of these words, texts that contain the lexical entries were given as examples. There are available studies that have been previously done on the Turkish Wordbook. However, this piece of work had never been subject to latinisation -excluding -dal entry. The purpose of this study is to be able to make such an important piece of work more reachable for wordbook users. With that being said, a contribution to the field of lexicography will also be made by doing lexicographical analysis on the piece. The study consists of introduction, general information on Huseyin Kazim Kadri and the Turkish Wordbook, lexicographical analysis, transcribed text, index, and conclusion. Having mentioned the general scope of the study in the introduction, information on Huseyin Kazim Kadri and Turkish Wordbook has been given. In the second section, selected pages have been analysed lexicographically. In the text part, determinated pages have been transcribed from Arabic to Latin, i.e., latinised. In the index section, lexical entries and the work-author references within the study have been listed. In the conclusion section, findings gathered in the process of the study have been put forward.