Türkiye’de bölgeler bazında vergilerin kaldıraç etkisi

Abstract

Devletlerin hem kamu harcamalarını finanse etmek hem de ekonomik ve sosyal alandaki görevlerini yerine getirmek için yararlandığı en önemli gelir kaynağı vergilerdir. Vergi hasılatında artış sağlamanın yanı sıra mali olmayan amaçları gerçekleştirmek için de vergi politikalarında düzenleme yapabilmektedir. Vergi mevzuatında yapılan iradi düzenlemelerin vergi hasılatına etkisi vergi kaldıraç kavramı ile ölçülmektedir. Vergi kaldıraç etkisi, vergi gelirlerindeki otomatik değişimlere devlet tarafından alınan iradi önlemler sonucunda meydana gelen vergi gelirlerindeki değişimlerinde eklenmesi sonucu elde edilmektedir. Bu kapsamda 2004-2019 dönemine ait Türkiye’de Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, dolaysız vergiler, dolaylı vergiler ve toplam vergi gelirleri dikkate alınarak kaldıraç etkisi tahmini yapılmıştır. Her bir vergi türü açısından yapılan iradi düzenlemelerin ilgili vergi hasılatına etkisinin ölçülmesinin hedeflendiği çalışmada Türkiye’de 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar dikkate alınarak oluşturulan altı teşvik bölgesi dikkate alınmıştır. Türkiye’de 2004-2019 dönemi için yapılan analizlerden elde edilen genel sonuç yapılan iradi düzenlemelerin ilgili vergi hasılatına etkisinin zayıf olduğudur. Vergi bazında kaldıraç katsayıları incelendiğinde tüm vergiler için 1’in altında olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç Türk Vergi Sisteminde etkinliğin istenilen düzeyde olmadığı ve uygulanan maliye politikalarının etkisinin yetersiz olduğu sonucunu ortaya koymaktadır.

Taxes are the most important source of income that states benefit from both to finance public expenditures and to fulfill their economic and social duties. Adjustments in tax policies can be made to achieve non-financial purposes as well as increase tax revenues. The effect of discretionary arrangements made in tax legislation on tax revenue is measured with the concept of tax buoyancy. The tax buoyancy effect is obtained by adding the automatic changes in tax revenues to the changes in tax revenues resulting from discretionary measures taken by the government. In this context, the buoyancy effect has been estimated by considering Income Tax, Corporate Tax, Value Added Tax, Special Consumption Tax, direct taxes, indirect taxes, and total tax revenues in Turkey for the period 2004-2019. In this study, which aims to measure the effect of discretionary arrangements made in terms of each tax type to the relevant tax revenue, six incentive zones, which were constituted considering the Decision on State Aids in Investments numbered 2012/3305 in Turkey, were taken into account. The overall result obtained from the analyzes made for the period of 2004-2019 in Turkey is that the effect of discretionary regulations on the relevant tax revenue is weak. When the buoyancy coefficients are examined on a tax basis, it has been observed to be below 1 for all taxes. This result reveals that the efficiency of the Turkish Tax System is not at the desired level and the effect of the implemented fiscal policies is insufficient.