Avrupalı seyyahların gözünden 19. Yüzyılın ilk yarısında yakutlar ve tunguzlar üzerine bir inceleme

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti’nde Yakutlar ve Tunguzlar üzerine yapılan tarihsel çalışmalar azdır. Bunun sebepleri arasında Yakutlar ve Tunguzlar’ın yazma geleneklerinin olmaması, coğrafi olarak Sibirya’nın ücra köşelerinde yaşamaları nedeni gibi durumlar bu toplum üzerine çalışmaları zorlaştırmıştır. Yapılan araştırmaların çoğu dil ve etnogenez üzerine yapılan çalışmalardır. Yakutlar ve Tunguzların tarihi ve sosyo-kültürel yapılanmalarına dair yeni bilgilere ulaşmak isteği bizi Doğu Sibirya bölgesini ziyaret eden ve yerleşik nüfus hakkında detaylı bilgi veren Avrupalı seyyahların notlarına yönlendirmiştir. Kaynak araştırmaları sonucu 19. yy.ın ilk yarısında Sibirya’nın kuzeydoğusuna giden beş Avrupalı gezginin seyahatnameleri belirlenmiştir. Seyyahların özgeçmişi hakkında araştırmalar yapılmıştır. Yakutlar ve Tunguzlar üzerine yapılan Türkçe ve İngilizce tetkik eserler incelenmiştir. Seyahatnameler, Tunguzlar ve Yakutlar’ın kökeni, coğrafyası, dilleri, sosyal ve kültürel yapıları ile ilgili önemli bilgiler vermektedir. Yapılan bu araştırmalar ile Yakutlar ve Tunguzların kimlikleri, tarihi serüvenleri, yaşadıkları coğrafya ve sosyo-kültürel dokuları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nde Yakutlar ve Tunguzlar üzerine tarihsel anlamda araştırmaların artmasına dikkat çekmeyi, gelecek tarihçilerin Sibirya’daki Türk tarihi ve kültürünü araştırmaya teşvik etmeyi, seyahatnamelerin Türk tarihi açısından önemini vurgulamayı, Yakutlar ve Tunguzların 19.yy. ilk yarısındaki sosyal hayatlarını ortaya koymayı hedeflemektedir.

Historical studies on Yakuts and Tunguses in the Republic of Turkey are scarce. Among the reasons for this, the fact that the Yakuts and Tunguses do not have a writing tradition and that they live in remote parts of Siberia geographically made it difficult to work on this society. Most of the research done is on language and ethnogenesis. The desire to reach new information about the historical and socio-cultural structures of the Yakuts and Tunguses led us to the notes of European travelers who visited the East Siberian region and gave detailed information about the settled population. As a result of resource research, the travel books of five European travelers who went to the northeast of Siberia in the first half of the 19th century were determined. Research has been done on the biography of the travelers. Turkish and English research works on Yakuts and Tunguses were examined. Travelogues provide important information about the origin, geography, language, social and cultural structures of Tungus and Yakuts. With these researches, the identities, historical adventures, geography and socio-cultural textures of the Yakuts and Tunguses were tried to be revealed. This study aims to draw attention to the increase in historical research on Yakuts and Tunguses in the Republic of Turkey, to encourage future historians to research Turkish history and culture in Siberia, to emphasize the importance of travelogues for Turkish history, to reveal the social life of Yakuts and Tunguses in the first half of the 19th century.