Yozgat ili Anadolu mandalarında bazı büyüme, üreme ve üretim özelliklerini etkileyen genetik ve çevresel faktörlerin tahmini

Abstract

Bu çalışmada Yozgat ilinde yetiştirici elinde bulunan Anadolu Mandalarında bazı büyüme, üreme ve üretim özellikleri, bu özellikleri etkileyen çevre faktörleri ve genetik parametrelerin tahmin edilmesi ve damızlık mandaların belirlenmesinde bu parametrelerden yararlanma imkânlarının araştırılması hedeflenmiştir. Bu amaçla Yozgat ilinde TAGEM/66MANDA2015-01 numarasıyla 143 yetiştiriciyle 39 köyde yürütülen “Halk Elinde Anadolu Mandasının Islahı” alt projesinde kayıtlı 1139 baş Anadolu mandasında üreme ve üretim özelikleriyle bunlardan doğan malaklarda büyüme özelliklerine ilişkin kayıtlar kullanılmıştır. Araştırmada büyüme özelliği olarak 2015 ile 2019 yılları arasında doğan malakların doğum ağırlığı, sütten kesim ağırlığı, altıncı ay canlı ağırlığı, bir yaş canlı ağırlığı ile bu özellikler arasındaki ortalama günlük canlı ağırlık artışları incelenmiştir. Belirlenen üreme özellikleri malaklama aralığı ve servis periyodudur. Üretim özelliklerinden ise laktasyon süt verimi, laktasyondaki günlük süt verimi, malaklama aralığındaki günlük süt verimi, pik süt verimi, pike ulaşım süresi ve süt veriminde inişe karşı direnme gücü dikkate alınmıştır. Çalışmanın istatistik analizleri Minitab ve Wombat programlarından faydalanılarak gerçekleştirilmiştir. Çevre faktörlerinin etkileri en küçük kareler varyans analiziyle tespit edilirken, genetik parametreler ise kısıtlı maksimum olabilirlik metodundan (REML) yararlanarak birey modeli yöntemiyle tahmin edilmiştir. Araştırma sonunda büyüme özelliklerine ilişkin genel ortalamalar doğum ağırlığında 30,43 ± 0,21 kg, sütten kesim ağırlığında 97,79 ± 1,48 kg, altıncı ay canlı ağırlığında 112,98 ± 1,13 kg, bir yaş canlı ağırlığında 169,40 ± 2,21 kg, doğum ile sütten kesim arasındaki günlük canlı ağırlık artışında 0,441 ± 0,011 kg, doğum ile altıncı ay arasındaki günlük canlı ağırlık artışında 0,459 ± 0,006 kg, doğum ile bir yaş arasındaki günlük canlı ağırlık artışında 0,382 ± 0,006 kg ve altıncı ay ile bir yaş arasındaki günlük canlı ağırlık artışında 0,306 ± 0,009 kg belirlenmiştir. Üreme özelliklerine ilişkin genel ortalamalar malaklama aralığında 470,08 ± 9,32 gün ve servis periyodunda 150,08 ± 9,32 gün tespit edilmiştir. Üretim özelliklerine ilişkin genel ortalamalar laktasyon süt veriminde 860,40 ± 17,60 kg, laktasyondaki günlük süt veriminde 4,447 ± 0,095 kg, malaklama aralığındaki günlük süt veriminde 1,916 ± 0,082 kg, pike ulaşım süresinde 83,34 ± 3,34 gün, pik süt veriminde 5,589 ± 0,116 kg ve süt veriminde inişe karşı direnme gücünde %77,35 ± 1,04 olarak saptanmıştır. Büyüme özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri yukarıda verilen sırayla 0,28 ± 0,08; 0,45 ± 0,29; 0,56 ± 0,10; 0,76 ± 0,18; 0,32 ± 0,28; 0,54 ± 0,10; 0,69 ± 0,17 ve 0,24 ± 0,19; üreme özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri yukarıda verilen sırayla 0,11 ve 0,11; üretim özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri ise sırasıyla 0,25 ± 0,02; 0,58 ± 0,55; 0,25; 0,25 ± 0,05; 0,25 ± 0,02 ve 0,25 ± 0,02 tahmin edilmiştir. İncelenen büyüme, üreme ve üretim özelliklerin kendi kategorileri içindeki genetik ve fenotipik korelasyonlar genel olarak pozitif ve 0,06 ± 0,03 ile 0,99 ± 0,17 arasında değişmiştir. Bu özellikler arasındaki negatif genetik ve fenotipik korelasyonlar ise -0,04 ± 0,03 ile -0,31 ± 0,12 arasında olmuştur. Elde edilen bu sonuçlar ışığında yetiştirici şartlarında ekonomik önem taşıyan büyüme, üreme ve üretim özelliklerini etkileyen çevresel faktörlerin bulunduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak bu etkenlerin seleksiyon programlarında dikkate alınması ve incelenen özelliklerden kalıtım derecesi yüksek olanların seleksiyon ölçütü olarak kullanılmasıyla verimlerin artırılabileceği kanaatine varılmıştır.

In this study, it was aimed to reveal some growth, reproduction and production traits and environmental factors affecting them and estimate the genetic parameters. The investigation of possibilities for determining the stud buffaloes of Yozgat province were also goaled by using these parameters. The reproductive and productive data belonging to 1139 Anatolian buffaloes and growth records of their calves were used for this purpose. The data of present investigation were obtained from the sub-project (TAGEM/66/MANDA2015-01) carried out in 39 villages with 143 breeders in Yozgat province under the Community Based Anatolian Buffalo Breeding Project with the coordination of The Ministry of Agriculture and Forestry, General Directorate of Agricultural Research and Policies (GDAR). Birth weight, weaning weight, live weights at sixth month and twelfth months and average daily live weight gains of calves born between 2015 and 2019 were examined as growth traits. The reproductive traits were calving interval and service period in the study. The lactation milk yield, milk yield per day of lactation period, milk yield per day of calving interval, peak yield, day at peak yield and persistency were taken into consideration as production traits. Statistical analysis of this study was carried out by using Minitab and Wombat software. While the effects of environmental factors were determined by least squares analysis of variance, genetic parameters were estimated by animal model using the restricted maximum likelihood method (REML). At the end of the study, the overall means for growth traits were 30.43 ± 0.21 kg at birth, 97.79 ± 1.48 kg at weaning, 112.98 ± 1.13 kg at sixth and 169.40 ± 2.21 kg at twelfth month, 0.441 ± 0.011 kg for daily body weight gain between birth and weaning, 0.459 ± 0.006 kg between birth and six, 0.382 ± 0.006 kg between birth and twelve and 0.306 ± 0.009 kg between six and twelve months of age. The overall means for reproductive traits were found to be 470.08 ± 9.32 days in calving interval and 150.08 ± 9.32 days in service period. The overall means of production traits were 860.40 ± 17.60 kg for lactation milk yield, 4.447 ± 0.095 kg for milk yield per day of lactation period, 1.916 ± 0.082 kg for milk yield per day of calving interval, 83.34 ± 3.34 days for day at peak yield, 5.589 ± 0.116 kg for peak yield and 77.35 ± 1.04% for persistency. The heritability estimates for growth traits were 0.28 ± 0.08; 0.45 ± 0.29; 0.56 ± 0.10; 0.76 ± 0.18; 0.32 ± 0.28; 0.54 ± 0.10; 0.69 ± 0.17 and 0.24 ± 0.19 respectively. The heritability estimates for reproductive traits were 0.11 and 0.11 respectively. The heritability estimates for production traits were 0.25 ± 0.02, 0.58 ± 0.55; 0.25; 0.25 ± 0.05; 0.25 ± 0.02 and 0.25 ± 0.02 respectively. Genetic and phenotypic correlations within their own categories of growth, reproduction and production traits were generally positive and varied between 0.06 ± 0.03 and 0.99 ± 0.17. The magnitudes of negative genetic and phenotypic correlations between these traits were among -0.04 ± 0.03 and -0.31 ± 0.12. In the light of these results, it has been determined that some environmental factors affecting the growth, reproduction and production traits of economic importance are available in the breeder condition. As a result, it was concluded that these factors should be taken into account in selection programs and the yields can be increased by using the traits with high heritability as selection criteria.