Risâletü'n-Nushiyye’de bir üstsöylem ögesi olarak kendinden söz etme

Abstract

Üstsöylem, dinleyicinin ya da okurun (alıcının) bir metni algılayışına rehberlik etme amacıyla yazarın ya da konuşurun (vericinin) dil kullanımını alıcıya göre biçimlendirmesidir. Üstsöylem etkileşimin temel kaynakları, duruş ve katılım olmak üzere iki ana ulama ayrılmaktadır. Yazarın duruşunun ana ögelerinden biri olan kendinden söz etme, metni üreten yazarın kendisini çeşitli biçimlerde okura hissettirmesidir. Üstsöylem çalışmaları Türkiye’de edebî nitelik taşıyan eserlerde çok fazla çalışılmayan bir dilbilim yaklaşımıdır. Üstsöylem çalışmaları gerçekleştiren araştırmacıların akademik metinler dışında da üstsöylem taksonomilerini değerlendirmesi önemlidir. Edebî metinlere dilbilimin farklı alanlarında ve farklı bakış açılarıyla yaklaşmak özgün değerlendirmeleri ortaya çıkaracağı için önemlidir. Bu çalışmada Türkçenin en önemli şairlerinden biri olan Yunus Emre tarafından yazılan ve Türk edebiyatının en önemli nasihatnamelerinden biri olarak kabul edilen Risâletü'n-Nushiyye’deki kendinden söz etme işaretleyicileri ele alınmıştır. Çalışma kapsamında tüm metin defalarca taranarak kendinden söz etme işaretleyileri belirlenmiştir. Risâletü'n-Nushiyye’deki kendinden söz etme işaretleyicisi olarak hangi yapıların kullanıldığı, bu yapıların sıklıkları, dağılımları ve özellikleri örnekleri sunularak irdelenmiştir. Ayrıca kendinden söz etme işaretleyicileri arasında ne gibi benzerlikler ve farklılıklar olduğu ele alınmıştır. Ken Hyland’ın ortaya koyduğu üstsöylem kuramlarının dilin inceliklerini ortaya çıkarmadaki rolü Risâletü'n-Nushiyye’de gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Türkçenin eklemeli dil yapısından ve adıl düşürme özelliğinden dolayı diğer dillerden farklı biçimde kendinden söz etme işaretleyicilerine sahip olduğu gözlenmiştir.

The term metadiscourse is the way of understanding language in use, representing a writer's or speaker's attempts to guide a receiver's perception of a text. The main sources of metadiscourse interaction are divided into two main categories: stance and engagement. Self-mention, which is one of the main elements of the author's stance, is that the author, who produces the text, makes himself felt to the reader in various ways. Metadiscourse studies is a linguistic approach that is not frequently studied in literary texts in Turkey. It is important for researchers who carry out metadiscourse studies to evaluate metadiscourse taxonomies outside of academic texts. Approaching the literary texts of various languages with different linguistic fields and perspectives is important as it will reveal different results. The self-mention markers in Risâletü'n-Nushiyye, which was written by Yunus Emre and it is the one of the most important text of Turkish literature, were discussed in this study. The self-mention markers were determined by scanning the entire text many times within the scope of the study. Which structures are used as markers of self-mention in Risaletü'n-Nushiyye, their frequencies, distributions and properties are examined in this study. In addition, the similarities and differences between the self-mention markers were discussed. The role of metadiscourse theories put forward by Ken Hyland in revealing the subtleties of language has been tried to be applied in Risâletü'n-Nushiyye. The self-mention markers differently from other languages has been observed due to agglutinative language structure and pronoun drop feature of Turkish as a result of the study.