Bir İstiklal Savaşı filmi (Zafer Yollarında) anlatısının geleneksel sinema historiyografisinde inşası ve tarihî hakikatler

Abstract

Ulusal bayramlarda televizyonlarda, Kurtuluş Savaşı belgesellerinde, internet ortamının değişik mecralarında İstiklal Savaşı içerikli sinema görüntülerine sık sık rastlanır. Milli Mücadele ve Cumhuriyet'in ilanı (1919-1923) sürecinde çeşitli kurum ve kuruluşlarca İstiklal Savaşı içerikli kurmaca olmayan (belge/aktüel/mizansen) filmler alındığı iyi bilinen bir olgudur. Ancak, üzerlerine ayrıntılı bilimsel çalışmalar yapılmadığı gibi, bu filmlerin tam bir envanteri dahi henüz çıkarılabilmiş değildir. Söz konusu filmler hakkında bildiklerimiz bugün hâlâ çok sınırlıdır. Dahası, Türkiye'de 1940‟larda başlayan sinema tarihi literatüründe bu konu gayet karmaşık bir görünüm de arz etmektedir. Çok sınırlı kalmış olan bu literatüre, kısacık olmasına rağmen belirsizlikler, tutarsızlıklar ve hatalar hâkimdir. Söz konusu filmlerin en tanınmışlarından biri Zafer Yollarında ismini taşır ve okumakta olduğunuz makalenin odağında da bu sinema filmi bulunmaktadır. Makalenin biri sinema tarihine diğeri sinema tarih yazımına ilişkin iki temel amacı mevcuttur: Birincisi, yaklaşık seksen senedir hakkında neredeyse hiçbir yeni şey söylenemeyen Zafer Yollarında filmini birincil kaynakların ışığında aydınlatmak ve hakkındaki anlatıyı, içerdiği yanlışlardan arındırarak yeniden kurmak. İkincisi, Zafer Yollarında'ya ilişkin historiyografinin 1940‟lardan günümüze izini sürerek sinema tarihi içinde spesifik bir anlatının inşa sürecinin bir anlamda anatomisini çıkarmak. Bu mikro takip ve analiz, Osmanlı/Türk erken dönem sinemasını konu edinen tarih yazımının genel (makro) bir manzarasını vermek bakımından bir model işlevi de görecektir.

Movies with the content of the Turkish War of Independence are frequently seen on television during national holidays, in documentaries of the War of Independence, and on different channels on the internet. It is a well-known fact that during the period of the National Struggle and the Proclamation of the Republic (1919-1923), non-fiction (document/actual/mise-en-scene) films about the War of Independence were shot by various institutions and organizations. However, detailed scientific studies have not been carried out on them, and even a complete inventory of these films has not been made yet. What we know about these films is still very limited today. Moreover, in the literature of cinema history that began in the 1940s in Türkiye, this issue also presents a very complex appearance. This very limited literature, despite its brevity, is dominated by uncertainties, inconsistencies and errors. One of the most well-known films in question is named Zafer Yollarında (On the Roads of Victory), and the focus of the article is this film. The article has two main purposes, one on cinema history and the other on cinema historiography: First, to illuminate the film Zafer Yollarında, about which almost nothing new has been said for nearly eighty years, in the light of primary sources and to reconstruct the narrative about it by purifying it from the mistakes it contains. Secondly, to analyze the anatomy of the construction process of a specific narrative in the history of cinema by tracing the historiography of Zafer Yollarında from the 1940s to the present. This micro survey and analysis will also serve as a model in terms of giving a general (macro) view of the historiography of Ottoman/Turkish early period cinema.