Cumhuriyet Döneminde kadın hazır giyiminde sanayileşme çabaları üzerine bir inceleme (1923-1950)
Özet
Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet döneminde (1923-1950 yılları arasında) hazır giyimde gerçekleştirilen sanayileşme çabalarını irdelemektir. Bu bağlamda, Osmanlı Devleti’nde hazır giyimde başlayan şirketleşme faaliyetleri tarihsel arka planda verilerek Cumhuriyet dönemi tekstil ve kadın hazır giyim sektörünün gelişim sürecine, giyim alanında ihtiyaçları karşılamak amacıyla açılan fabrika, mağaza ve şirketlere, hazır giyimi yaygınlaştırmak amacıyla uygulanan devlet politikalarına ve basındaki yansımalarına odaklanılmıştır.
Tez konusunu oluşturan 1923-1950 arasındaki dönemde hazır giyim çalışmaları irdelendiğinde, savaştan yeni çıkmış harap bir ülkede öncelikli hedef, ekonomik kalkınmayı sağlamak olmuştur. Bu amaçla, uygulanacak strateji ve kalkınma modelini belirlemek üzere İzmir’de İktisat Kongresi düzenlenmiştir. Bu kongrede sanayi grubunun aldığı kararlar doğrultusunda hükümet tarafından gümrük ve kambiyo politikalarının uygulanması, Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası’nın kurulması, Ticaret ve Sanayi Odalarının yeniden düzenlenmesi, özel sektörü sanayiye özendirmek amacıyla Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması, hazır giyimde önemli bir yere sahip olan Sümerbank’ın kurulması, Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayi Planlarının hazırlanması gibi çalışmalar yapılmıştır. Hazır giyimin temelini oluşturan tekstilde sanayileşme hamlesi kapsamında pamuklu, yünlü, suni ipek ve ipekli üretiminde pek çok fabrikalar kurulmuştur. Türkiye’nin özde olduğu kadar görünüşte de modernleşmesini isteyen Atatürk’ün yaptığı inkılaplar içerisinde Şapka İktisâsı Hakkında Kanun, kadınları kapsamamasına rağmen kadın hazır giyimini önemli ölçüde etkilemiştir. Bunun dışında pamuklu ve yünlü dokuma üretiminin artırılmasına yönelik Milli Korunma kararları alınmış, ipekli kumaşlar ile ipek ve suni ipek kadın çorapları hakkında yasal düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca kadın hazır giyimi üzerine pek çok fabrika ve mağazaların açıldığı, dönem gazetelerindeki reklam sayfalarının taranması sonucu tespit edilmiştir. Cumhuriyet Arşivindeki Bakanlar Kurulu kararları incelenerek giyim, şapka, trikotaj ve çorap, tuhafiye, ayakkabı işiyle uğraşmak amacıyla kurulan şirketlere ulaşılmıştır.
Sonuç olarak 1923- 1950 yılları arası hazır giyimde yapılan sanayileşme çalışmaları başarılı bir şekilde uygulanmış, zamanla çoğalan fabrikalar, mağazalar ve şirketler ile halkın hazır giyimde dışarıya olan bağımlılığı ve ihtiyacı giderek azaltılmıştır.
Araştırmada T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, T.C. Resmi Gazetesi, TBMM Zabıt Ceridesi, Türkofis Ekonomik Enformasyon Bülteni, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası ve süreli yayınlardan faydalanılmıştır. Ayrıca konuyla ilgili yazılmış tetkik eserler irdelenmiştir. The aim of this study is to examine the industrialization efforts in ready-made clothing during the Republican period (between 1923 and 1950). In this context, we focused on the development process of the textile and women's ready-made clothing industry in the Republican period; factories, stores and companies opened to meet the needs in the field of clothing, the state policies implemented to popularize ready-made clothing and their reflections in the press while the corporatization activities that started in ready-made clothing in the Ottoman Empire are given in the historical background.
When the ready-made garment works in the period between 1923 and 1950 were examined, which is the subject of this thesis, the primary goal was to ensure economic development in a devastated country that had just emerged from the war. For this purpose, an Economic Congress was held in Izmir to determine the strategy and development model to be implemented. In line with the decisions taken by the industrial group at this congress, studies were carried out by the government such as the implementation of customs and foreign exchange policies, the establishment of the Turkish Industry and Mining Bank (Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası), the reorganization of the Chambers of Commerce and Industry (Ticaret ve Sanayi Odaları), the enactment of the Industrial Promotion Law “Teşvik-i Sanayi Kanunu” in order to encourage the private sector to the industry, establishment of Sümerbank which has a significant role in ready-made clothing and the preparation of the First and Second Five-Year Industrial Plans. Within the scope of the industrialization move in textile, which forms the basis of ready-made clothing, many factories were established to produce cotton, wool, rayon and silk. Among the reforms made by Atatürk, who wanted Turkey to modernize in appearance as well as in the core, the Hat Law (Şapka İktisâsı Hakkında Kanun) significantly affected women's ready-made clothing, although it did not include women. Apart from this, National Protection decisions were taken to increase the production of cotton and woolen textiles, and legal regulations were made regarding silk fabrics and silk and rayon women's socks. In addition, it was determined by scanning the advertisement pages in newspapers of the period that many factories and stores were opened for women's ready-made clothing. By examining the decisions of the Council of Ministers in the Republic Archive, the companies established to deal with clothing, hats, knitwear, socks, haberdashery and shoes were reached.
As a result, the industrialization efforts carried out in ready-made clothing between 1923 and 1950 were successfully implemented, and with the increasing number of factories, stores and companies over time, the people's dependence and need on the foreign countries for ready-made clothing were gradually reduced.
In the research, T.R. Presidency State Archives Ottoman and Republic Archives, Ministry of Foreign Affairs Turkish Diplomatic Archives, T.R. Official Gazette, Turkish Grand National Assembly Minutes, Türkofis Economic Information Bulletin, Istanbul Chamber of Commerce and Industry Magazine and periodicals were used. Additionally, research works written on the subject were examined.
Bağlantı
https://hdl.handle.net/11630/11730Koleksiyonlar
- Yüksek Lisans Tezleri [1691]