Gotik sinemada mizansen kurulumu: Tim Burton sineması

Abstract

Gotik, ortaçağda mimari bir üslup olarak ortaya çıkmış ve zamanla edebiyat, resim, heykel, müzik ve sonunda sinemada yer edinmiş bir kavramdır. Modern bir kavrama dönüşen gotik, sadece sanat dallarında değil popüler kültürde de yüzyıllar boyu adapte olarak varlığını korumuştur. Gotik üslubun etkileri, sinemanın ilk yıllarından itibaren filmlerde de görülmektedir. Son dönemde özellikle auteur kabul edilen yönetmenlerin, içerisinde gotik unsurlar barındıran filmler çektikleri görülmektedir. Çalışma, gotik üslubun kendinden önceki sanat dallarından sonra sinema sanatına geçişini hangi yollarla yaptığını, kendini nasıl temsil ettiğini ve bunu mizansen unsurlarıyla ne şekilde kurduğunu Tim Burton’ın filmleri üzerinden tespit etmeye çalışmaktadır. Gotik mimarinin ve dışavurumcu üslubun hâkim olduğu set kurulumları, dışavurumcu sinema ışığı, gotik modasına uygun kostüm seçimi, gotik edebiyatta sıkça rastlanan nesneler ve sembollerin kullanımının görüldüğü filmlerin özgün bir mizansen kurulumuna ve ikonografiye sahip olması ile Tim Burton’ın auteur olarak oluşturduğu tarzın en önemli faktörün gotik ögelerin kullanımı olması tez çalışmasının hipotezleri arasındadır. Bu bağlamda çalışmanın birinci bölümünde gotik kavramı, kullanım mecraları, film türü tartışmaları ve ikonografi ele alınmıştır. İkinci bölümde mizansenin tarihçesi, kurulumu ve unsurları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise mizansen kurulumu açısından barındırdığı gotik unsurlar çerçevesinde Tim Burton’ın 2000 yılı öncesi ve sonrasına ait 4’er filmi olmak üzere toplam 8 film, mizansen eleştirisi aracılığıyla incelenmiştir. Tez çalışmasında Tim Burton’a ait filmlerin; taşıdıkları unsurlar bağlamında, gotik ögelerin, bundan sonra yapılacak film araştırmalarında ikonografik nitelikler olarak değerlendirilebileceği; nitekim gotik kavramının sinemada kullanımında sunulabilecek benzer/ortak niteliklerin de yer aldığı tespit edilmiştir.

Gothic is a concept that emerged as an architectural style in the middle ages and gradually found its place in literature, painting, sculpture, music, and eventually cinema. Becoming a modern concept, gothic has not only adapted and survived in the fields of art but also in popular culture for centuries. The influences of gothic style can be seen in films since the early years of cinema. İn recent times, it is observed that especially acclaimed directors considered as auteurs have made films incorporating gothic elements. This study aims to determine how the gothic style transitioned into the art of cinema after preceding art forms, how it represented itself, and how it established itself through mise-en-scène elements, focusing on Tim Burton's films. The unique mise-en-scène setup and iconography of films that feature dominant gothic architecture and expressive style, expressive cinema lighting, costume choices that adhere to gothic fashion, and the use of objects and symbols frequently encountered in gothic literature are among the hypotheses of this thesis, suggesting that the most significant factor in Tim Burton's style as an auteur is the use of gothic elements. İn this context, the first chapter of the study discusses the concept of gothic, its areas of application, debates on film genres, and iconography. The second chapter focuses on the history, setup, and elements of mise-en-scène. The third chapter of the study examines a total of eight films, four before and four after the year 2000, by Tim Burton, based on gothic elements in terms of mise-en-scène setup. İn this thesis, it has been determined that Tim Burton's films can be evaluated as iconographic qualities in future film research, considering the elements they carry; indeed, it has been found that there are also similar/common qualities that can be presented in the use of the gothic concept in cinema.