Abdullah Buhârî ve Ömer Faruk Atabek'in eserlerinde tek kadın figürleri üzerine bir inceleme

Abstract

Minyatür, el yazması kitapların süslenmesi ya da metnin açıklanması amacıyla ortaya çıkan bir sanat dalıdır. Bu sanat Orta Asya’dan başlayarak, İslam dünyasında ve özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda büyük bir gelişim göstermiştir. Küçük boyutlu ve ayrıntılı bir şekilde tasvir edilen minyatürler, toplumsal bütün olaylara ışık tuttuğu gibi kadın figürü için de belge niteliği taşımaktadır. Türk minyatür sanatında kadın imgesi, tarih boyunca farklı dönemlerde, farklı coğrafyalarda, farklı inanış ve kültürlerde farklı şekillerde tasvir edilmiştir. Uygurlardan başlayarak günümüze kadar uzanan süreçte kadın figürleri, sanatsal ve kültürel değişimlerin izlerini taşımakla birlikte, dini temalarda, edebi eserlerde, saray ve gündelik yaşam sahnelerinde muhtelif şekillerde kendilerini göstermişlerdir. Bu tezde 18. yüzyıl Abdullah Buhârî ve 20. yüzyıl Ömer Faruk Atabek minyatürlerinde kadın figürü ele alınmıştır. Çalışmada iki farklı sanatçı tarafından yapılmış olan minyatürlerde yer alan kadın figürleri referans alınarak; kadının yaşamı, sosyal durumu ve giyim kuşamı ile ilgili özellikler saptanmaya çalışılmış; figürler, dönemin estetik, kültürel ve sosyal koşullarına bağlı olarak incelenmiştir. Abdullah Buhârî’nin 18. yüzyıl saraylı kadın figürleri ile Ömer Faruk Atabek’in 20. yüzyıl kırsal kesim kadın figürlerinin dönemsel ve sosyo-kültürel farklılıklarının, sanatçıların eserlerinde ele alınış biçimleri incelenerek mukayese edilmiştir. Bu mukayese ile 18. yüzyıl saray kadınlarının ve şehirli kadınların zarif kıyafetleri ve mücevherleri ile kırsal kesimdeki kadınların sade yaşamı ve işlevsel kıyafetleri değerlendirilerek, sosyo-kültürel yapı bağlamında, sanatta kadın temsilinin nasıl değiştiği ortaya konulmuştur.

Miniature is a branch of art that emerged to decorate manuscript books or explain the text. This art has developed greatly, starting in Central Asia, in the Islamic world, and especially in the Ottoman Empire. Miniatures, depicted in small size and detail, shed light on all social events and are documents for the female figure. The female image in Turkish miniature art has been depicted in different ways in different periods, different geographies, and different beliefs and cultures throughout history. Starting from the Uyghurs and extending to the present day, female figures bear the traces of artistic and cultural changes and have shown themselves in various ways in religious themes, literary works, palaces, and daily life scenes. In this thesis, the female figure in the miniatures of 18th-century Abdullah Buhârî and 20th-century Ömer Faruk Atabek is discussed. In the study, taking as reference the female figures in the miniatures made by two different artists, the characteristics of women's lives, social status, and clothing were tried to be determined. The figures were examined depending on the aesthetic, cultural, and social conditions of the period. The periodic and socio-cultural differences between Abdullah Buhârî's 18th-century palace female figures and Ömer Faruk Atabek's 20th-century rural female figures were compared by examining the way these figures were handled in the artists' works. Through this comparison, the elegant clothes and jewelry of the 18th-century palace women and urban women and the simple life and functional clothes of rural women were evaluated, and how the representation of women in art changed in the context of the socio-cultural structure was revealed.