Oralhan Bökey’in "Jetim Bota" adlı hikâyesindeki birleşik fiiller: Art ve eş zamanlı bir inceleme

Abstract

Birleşik fiil, bir ya da daha çok ad veya eylemin bir araya gelerek kendi anlamlarından soyutlanıp beraber yeni bir anlam ortaya çıkardıkları söz öbekleridir. Yazı ve konuşma dilinde sıklıkla kullanılan bir dilbilgisi kategorisi olduğundan mütevellit, aktarılanı tam mânâsıyla anlayabilmek ve ayrıntılı olarak tasvir edebilmek için kullanılan bu fiil türü önemini korumaktadır. Bu nedenle birleşik fiil öbekleri kapsamında inceleme yapılmıştır. Kazak yazar Oralhan Bökey’in Jetim Bota adlı hikâyesi transkribe edilerek Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Bu hikâyedeki birleşik fiil öbekleri ve işlevleri tespit edilmiştir. Tespit edilen birleşik fiillerle sınırlı olan bu çalışmada, bu fiillerin art zamanlı biçimleri incelenmiştir. Çalışma, eş zamanlı, yani dildeki bir kelimenin durağan bir hâlde olduğu durumu Kazak Türkçesi ile sınırlandırılarak yapılmıştır. Art zamanlı yani, bir kelimenin gelişme ve değişme hâlinin zaman içerisindeki tespitle belirlenebilecek olan incelemeler, Türk dilinin tarihî dönemlerindeki biçimlerinden tümceler şeklinde tespit edilmiştir. Ayrıca, bu çalışmada Kazakistanlı yazar Oralhan Bökey’in kullandığı ve Kazak Türkçesi dilbilgisi kategorisinde yer almayan, kendi dönemine, yaşadığı yere ve üslubuna özgü denilebilecek bir birleşik fiil öbeği içerisinde yer alan biçimbirimler de tespit edilmiştir.

Compound verbs are phrases in which one or more nouns or verbs come together, abstracting from their own meanings and creating a new meaning together. Since it is a grammatical category frequently used in written and spoken language, this verb type, which is used to fully understand what is conveyed and describe it in detail, maintains its importance. For this reason, an analysis was made within the scope of compound verb phrases. The story named Jetim Bota by Kazakh writer Oralhan Bökey was transcribed and translated into Turkey Turkish. Compound verb phrases and their functions in this story have been identified. In this study, which is limited to the identified compound verbs, diachronic forms of these verbs are examined. The study was conducted by limiting synchronic, that is, the situation in which a word in the language is in a static state, to Kazakh Turkish. Diachronic studies, that is, which can be determined by determining the development and change of a word over time, have been determined in the form of sentences from the forms of the Turkish language in historical periods. İn addition, in this study, the form units used by Kazakh writer Oralhan Bökey and included in a unified verb phrase that is not included in the category of Kazakh Turkish grammar, which can be called specific to his period, place of residence and style, have also been identified.