Kamusal dürtme uygulamalarının vergi uyumuna etkisi üzerine bir araştırma: Burdur ili örneği

Abstract

Kamu hizmetlerinin kesintisiz olarak sunulması için devletlerin temel gelir kaynağı olan vergilerin etkin bir şekilde toplanması zorunludur. Vergilerin toplanmasında yasal ve zorlayıcı önlemlerin yanı sıra çok önemli bir bileşen de vergiye gönüllü uyumdur. Davranışsal ekonomi alanı, geleneksel ekonomideki rasyonellik kavramına ve ekonomik aktörlerin varsayımına meydan okuyarak yeni bir bakış açısı sunmaktadır. Bu yaklaşım, psikolojik ve davranışsal anlayışların ekonomik teoriye entegrasyonunu savunarak ekonomik konuların daha kapsamlı bir şekilde incelenmesine olanak tanır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yaptığı kamusal dürtme uygulamalarının gayrimenkul sermaye iradı sahiplerinin vergiye uyumlarında etkili olup olmadığını Burdur il merkezi özelinde ölçmektir. Ayrıca mükelleflerin bu gelir unsuruna ait tutum ve düşünceleri de ölçülmüştür. Çalışmada kullanılan veriler Burdur il merkezinde 440 vergi mükellefinden yüz yüze anket tekniği kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen veriler ile ordered probit modelde regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, demografik faktörler arasında yer alan mükelleflerin cinsiyeti, medeni hali, yaşı, çocuk sayısı, eğitim durumu, gelir düzeyi, mesleği ve kira gelirinin türü ile vergi uyumu arasında herhangi bir anlamlı ilişki tespit edilememiştir. Orta düzeyde kira geliri elde eden mükelleflerin diğer mükelleflere göre, kira geliri dışında ticari kazancı olan mükelleflerin diğer mükelleflere göre vergiye daha az uyum sağladıkları tespit edilmiştir. Beyanname vermesi gerektiğini kendi hatırlayan mükelleflerin ise diğer mükelleflere göre vergiye uyumları daha yüksektir. Mükelleflerin vergiye uyumunu etkileyen ekonomik olmayan faktörlerden vergi cezaları, vergi afları, vergi algısı, adil vergi sistemi, mükellefin itibar kaybı, sosyal çevre ve kamusal dürtme uygulamalarında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Vergi cezalarına maruz kalmamak için beyannamesine zamanında veren mükelleflerin, pozitif vergi algısına sahip mükelleflerin, itibarım zedelenmesin diye beyanname verenlerin ve sosyal çevresinden etkilenerek beyanname verenlerin vergi uyum düzeyleri daha yüksektir. Vergi idaresinin yaptığı kamusal dürtmeler sonucu beyannamesini veren mülelleflerin vergiye uyumları da diğer mükelleflerin vergiye uyumlarına göre daha yüksek tahmin edilmiştir.

In order to provide public services without interruption, it is necessary to effectively collect taxes, which are the primary source of income for the states. In addition to legal and coercive measures in collecting taxes, voluntary compliance with taxes is an essential component. The field of behavioral economics challenges the concept of rationality in traditional economics and the assumptions of economic actors, offering a new perspective. This approach advocates the integration of psychological and behavioral understandings into economic theory, allowing economic issues to be examined more comprehensively. In this context, the study aims to measure whether the public nudging practices carried out by the Revenue Administration are effective in tax compliance of real estate capital income owners, specifically in the Burdur city center. In addition, the attitudes and thoughts of the taxpayers regarding this income element were also measured. The data used in the study were collected from 440 taxpayers in the Burdur city center using a face-to-face survey technique. Regression analysis was performed on the obtained data in the ordered probit model. According to the analysis results, no significant relationship was found between the demographic factors of taxpayers, such as gender, marital status, age, number of children, education level, income level, professional type of rental income, and tax compliance. It was found that taxpayers with medium rental income were less compliant with taxes than other taxpayers, and taxpayers with commercial income other than rental income were less compliant with taxes than other taxpayers. Taxpayers who remembered having to file a return were more compliant with taxes than other taxpayers. Significant differences in non-economic factors affecting taxpayers' tax compliance, such as tax penalties, tax amnesties, tax perception, fair tax system, taxpayer reputation loss, social environment, and public nudging practices. Tax payers who filed their returns on time to avoid being subject to tax penalties, tax payers with a favorable tax perception, those who filed their returns so that their reputation would not be damaged, and those who filed their returns under the influence of their social environment had higher tax compliance levels. Tax payers who filed their returns due to public prodding by the tax administration were estimated to have higher tax compliance than other taxpayers.