Türkiye’de vergi güvenlik müesseseleri: TR33 kapsamında ampirik araştırmaya dayalı bir analiz

Abstract

Vergi güvenliği, vergilerin vergilendirme ve tahsilat aşamalarında kanunların uygulanmasını sağlamak ve olası ihlalleri önlemek amacıyla geliştirilen hukuki düzenlemelerden oluşmaktadır. Bu düzenlemeler, vergi alacaklarının kamu hesaplarına zamanında ve eksiksiz aktarılmasını güvence altına almayı hedeflemektedir. Bu amaca dönük olarak, kamu finansmanının sürdürülebilirliği açısından vergi güvenliğini sağlayacak etkili vergi güvenlik müesseselerinin oluşturulması ve uygulanması büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda vergi güvenliğini sağlamak amacıyla genel ve özel vergi güvenlik müesseseleri hayata geçirilmiştir. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun genel vergi güvenlik müesseselerini düzenlerken, Türk vergi sistemindeki düzenlemeler özel vergi güvenlik müesseseleri kapsamında yer almaktadır. Çalışmada Türkiye’de uygulanan vergi güvenlik müesseseleri ile seçilmiş altı OECD ülkesindeki uygulamalar incelenerek karşılaştırılmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’de uygulanan vergi güvenlik müesseselerine yönelik algının, bir ölçek geliştirme çalışmasıyla tespit edilmesidir. Bu amaçla çalışmada “TR33” Bölgesi kapsamında yer alan Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinde SMMM odasına kayıtlı 334 meslek mensubuna anket uygulanmıştır. Araştırma kapsamında teori üretmek ve aracın faktör desenini ortaya koymak amacıyla açıklayıcı faktör analizi yapılmıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonucunda, 24 maddeden oluşan ve altı faktörlü bir yapı sergileyen bir ölçüm aracı geliştirilmiştir. Ölçüm aracının teorik yapısının uyumluluğunun belirlenmesi için birinci düzey çok faktörlü bir model çerçevesinde doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Birinci düzey çoklu faktör analizi sonuçlarına göre, ilgili ölçeğin uyum indekslerine bakıldığında; kabul edilebilir düzeyde ve mükemmel uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan analizlerde ölçeğin yapı geçerliliğini sağladığı ve güvenilir bir ölçek olduğu saptanmıştır. Son olarak, çalışmada OLS regresyon analizi gerçekleştirilmiştir.

Tax security consists of legal regulations developed to ensure the implementation of laws and prevent possible violations during the taxation and collection phase of taxes. These arrangements aim to ensure the timely and complete transfer of tax receivables to public accounts. In this respect, the establishment and implementation of effective tax security institutions to ensure tax safety is of great importance for the sustainability of public finances. In this context, general and special tax security institutions have been put in place to ensure tax security. While Law No. 213 on Tax Procedure and Law No. 6183 on the Procedure of Collection of Public Receivables regulate general tax security measures, the regulations applied for certain types of taxes in the Turkish tax system are within the scope of special tax security measures. In this study, the tax security institutions in Turkey and the practices in six selected OECD countries are analyzed and compared. The main objective of this study is to determine how the tax security institutions implemented in Turkey are perceived through a scale development study. For this reason, in this study, a questionnaire was administered to 334 professional members registered to the CPA chamber in Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa and Uşak provinces within the scope of the “TR33” Region. Within the scope of the research, explanatory factor analysis was conducted to generate theory and to reveal the factor pattern of the instrument. As a result of the exploratory factor analysis, it was concluded that there was a six-factor measurement tool consisting of 24 items. In order to determine the compatibility of the theoretical structure of the measurement tool, a first-order multifactor model confirmatory factor analysis was conducted. According to the results of the first level multifactor analysis, the goodness of fit indices of the scale showed acceptable fit and excellent fit. The analyses revealed that the scale demonstrated construct validity and was found to be a reliable measurement tool. Finally, an OLS regression analysis was conducted in the study.