1884-1885 Berlin Batı Afrika Konferansı ve Osmanlı Devleti’nin Afrika politikasına etkisi

Abstract

Osmanlı Devleti 19. yüzyılda artan sömürgecilik rekabetinden olumsuz etkilenmiş, hakimiyetindeki stratejik topraklar Avrupalı devletlerin hedefi haline gelmişti. Afrika kıtasında başlayan uluslararası rekabet, kıtadaki paylaşımı hızlandıran Berlin Batı Afrika Konferansı sonrasında daha da arttı. Avrupalı büyük devletlerin yanı sıra birçok devletin katıldığı konferans, 1884 ile 1885 yılları arasında düzenlendi. Konferansın toplanma amacı kıtanın merkezinde bulunan Kongo ve çevresiyle sınırlı tutulmasına rağmen etkileri kıta çapında oldu. Avrupalı devletler arasındaki çekişmeleri anlaşma yolu ile düzene koymayı hedefleyen Batı Afrika Konferansı, kıtanın kaderinde önemli bir rol oynadı. Konferansa davet edilmeyen ancak diplomatik çabasıyla katılmayı başaran Osmanlı hükümeti, hakimiyeti altındaki topraklar ve topluluklarla ilgili alınabilecek kararları düşünerek hareket etti. Müzakereler sırasında kıtadaki hakimiyet alanı, Müslümanlar, misyonerlik ve köle ticareti hakkında ele alınan konularda hassas davranıldı. Konferansın ardından kıtadaki Avrupalı güçlere direnen Osmanlı Devleti, hakimiyeti altında bulunan toprakları korumaya çalıştı. Kıtadaki askeri birlikleri yetersiz olan Osmanlı Devleti, yerel güçler ve dini gruplarla da temas kurarak faaliyetler yürüttü. Ayrıca konferans kararlarına atıfta bulunarak diplomasi yoluyla girişimlerde bulundu. Birinci Dünya Savaşı’na kadar güç kaybeden Osmanlı Devleti, savaşla birlikte kıtadaki hakimiyetini kaybetti. Kısa bir süre sonra da tarih sahnesinden çekildi. Bu çalışmanın amacı, Berlin Batı Afrika Konferansı ve konferans sonrası Osmanlı politikalarını merkeze alarak devletin kıtadaki durumunu ortaya koymaktır. Çalışmada, konferans öncesi ve sonrasında kıtadaki Osmanlı hakimiyeti incelenerek konferansın Osmanlı üzerindeki etkileri üzerinde durulmaktadır. Fransa, İngiltere ve İtalya gibi devletlerin Osmanlı toprakları üzerindeki politikaları ve bunlara karşı verilen mücadele de aktarılmaktadır. Yapılan araştırmaya göre konferans kararlarının kıtadaki Osmanlı hakimiyetini olumsuz etkilediği, devletin çeşitli problemler ile karşı karşıya kaldığı ve kıtadaki topraklarından çekilmeyi hızlandırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada, Osmanlı arşivi merkezde olmak üzere yerli ve yabancı kaynaklar, araştırma eserleri, süreli yayınlar ve haritalar kullanılmıştır.

Ottoman State was negatively affected by the increasing colonial competition in the 19th century and the strategic territories under his control became the target of European states. The international rivalry that started on the African continent increased even more after the Berlin West African Conference, which accelerated the division of the continent. The conference, attended by many states as well as the great European powers, was organized between 1884 and 1885. Although the purpose of the conference was limited to the Congo and its surroundings in the centre of the continent, its impact was continent-wide. The West African Conference, which aimed to regulate the conflicts between European states through agreement, played an important role in the fate of the continent. The Ottoman Government, which was not invited to the conference but managed to attend through diplomatic efforts, acted by considering the decisions that could be taken regarding the territories and communities under his rule. During the conference negotiations, he acted sensitively on issues related to the area of sovereignty in the continent, Muslims, missionary and slave trade. After the conference, Ottoman State resisted the European powers in the continent and tried to protect the territories under his control. Ottoman State, whose military forces were insufficient in the continent, carried out activities by contacting local powers and religious groups. He also made attempts through diplomacy by referring to the decisions of the Conference. Ottoman State, which lost power until World War I, ended its presence in the continent with the war. Shortly afterwards, he withdrew from the stage of history. The aim of this study is to reveal the state’s situation on the continent by focusing on the Berlin West Africa Conference and the Ottoman policies after the conference. The study analyses the Ottoman dominance in the continent before and after the conference and focuses on the effects of the conference on Ottoman State. The policies of states such as France, England and Italy in Ottoman territories and the struggle against them are presented. According to the research, it was concluded that the decisions of the conference negatively affected the Ottoman dominance in the continent, the state faced various problems and accelerated the withdrawal from its lands in the continent. In the study, domestic and foreign sources, research works, periodicals and maps were used, with the Ottoman archives at the center.