Değirmen deresi havzası’nda (Bolvadin - Afyonkarahisar) toprak erozyonu risk analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Düzenlenmiş Üniversal Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) yöntemi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri kullanarak çalışma alanında toprak kaybının görüldüğü sahaları, miktarını ve şiddetini ortaya koymaktır. Bu amaçla Afyonkarahisar İli`nde yer alan, yaklaşık 330 km² lik bir alan kaplayan Değirmen Dere Havzası, çalışma alanı olarak seçilmiştir. Söz konusu sahanın tarım alanı olmasının yanı sıra erozyondan önemli derecede etkilenmesi çalışma alanı olarak seçiminde etkili olmuştur. RUSLE yöntemi yıllık toprak kaybını saptama çalışmalarında çok yaygın olarak kullanılan etken (faktör) temelli bir yöntemdir ve her bir faktör ayrı harita katman olarak elde edilmiştir. Yağışın erozyon oluşturma gücü olan R faktörü Modified Fournier Index (MFI) yardımı ile yıllık yağış verilerinden, toprağın aşınabilirlik gücü olan K faktörü çalışma alanından elde edilen toprak örneklerinden, topografyayı temsil eden eğim ve eğim uzunluğu faktörü olan LS 10 m çözünürlükteki sayısal yükselti modelinden (SYM), arazi kullanımı ve bitki örtüsü faktörü olan C ise Landsat-5 TM görüntüsünden elde edilmiştir. Bütün veriler CBS ortamında bir araya getirilmiş ve CBS nin veri girişi, veri işleme, analiz ve sunu hazırlama araçlarından faydalanılmıştır. Sonuç olarak, potansiyel toprak kaybı değerlerine göre, beş sınıfa bölünerek, havza için potansiyel risk sınıfları haritası oluşturulmuştur. Özelikle LS faktörünün, diğer faktörlere göre erozyon üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Havzada yüksek eğime sahip alanlar yüksek erozyon riskine sahip yerlerdir. Çalışma sahasından elde edilen araştırma sonuçları çevrecilere ve bölgedeki yöneticilere yol gösterici olabilir.

The purpose of this study is to assess annual soil loss using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) with Geographic Information Systems (GIS) and Remote Sensing (RS) techniques. The study area is located in (Afyonkarahisar Province) Değirmen Dere basin an area of about 330 km². The reasons are why the Değirmen Dere basin chosen the facts that these plains are a typical agricultural region and heavily damaged by soil erosion. RUSLE is widely used to predict annual soil loss. The RUSLE is factor-basedmodel and each factor was produced as map layer. The R-factor (rainfall) was developed from annual precipitation data using Modified Fournier Index (MFI), K-factor (soil erodobility) was calculated from soil samples collected from study areas, LSfactors (topography) were developed from a 10 m digital elevation model (DEM), and C-factor (land use/cover) data was generated from Landsat-5 TM images. All data were integrated GIS environment and data input, processing, analysis, display and output tools of GIS were used. Finally potential soil erosion risk maps were obtained from potential soil erosion risk values of each basin. Particularly, LS-factor, rather than other factors, had a greater influence on the magnitude of soil loss in the both basins The highest soil loss values are associated with the steepest slopes on basin. Generated soil loss maps are able to indicate high risk areas soil conservationist and decision maker.