Altıntaş (Kütahya) havzası’nda doğal ortam ile insan

Abstract

Araştırma alanını teşkil eden Altıntaş Çayı Havzası ve çevresinin büyük bölümü Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu Bölümü’nde yer almaktadır. Ayrıca saha, idari bakımdan Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak ve Eskişehir illeri sınırlarında bulunmaktadır. İnceleme alanının kuzeyinde Kocadağ (1552 m) ve Kulaksız Dağı (1558 m) yer almaktadır. Saha, güneyden Kartal Tepe (1442 m), batıdan Tava Dağı ve doğudan Kalankaya Tepe (1361 m) ile çevrilidir. Altıntaş Çayı Havzası kendisini çevreleyen yükseltiler ile güneyden Banaz Çayı Havzası’ndan, kuzeyde Porsuk Çayı Havzası’ndan, doğuda Şeydiler Çayı Havzası’ndan ve güneydoğudan Akarçay Kapalı Havzası’ndan ayrılmaktadır. Araştırma alanındaki Paleozoik yaşlı araziler güneyde, Afyon-İhsaniye dolaylarında, Mesozoik araziler aşınmanın uygun olduğu Kütahya batısında, Kütahya- Afyon karayolunun üzerinde yüzeylenmektedir. İnceleme alanında yaygın birimleri genellikle Pliyosen ve Miyosen gölsel ve volkanik kayaçlar oluşturur. Sahada hakim olan kayaç türleri kireçtaşı ve volkanik birimlerdir. Alüvyonlar, ova tabanlarını örtmektedir. Araştırma alanında yer alan ve onu çevreleyen dağlık kütleler arasında önemli yükselti farkları bulunmamaktadır. Sahadaki en önemli yükseltiyi batıda yer alan Murat Dağı (2309 m.) oluşturur. Altıntaş Çayı’nın suladığı iki önemli ova Altıntaş ve Aslanapa ovaları olup, bu alanlar tarım açısından önemli sahaları oluşturmaktadır. Altıntaş Çayı Havzası ve çevresinde Akdeniz İklimi’nden uzak İç Anadolu Bölgesi’nde görülen karasal iklime yakın bir iklim hakimdir. Bu nedenle yaz mevsiminde güneşli, yağışsız, sıcak günler etkili olmakta ve buna bağlı olarak ta kuraklık etkisini göstermektedir. Fakat Ekim ayından itibaren sıcaklıklar düşmekte, basınç değerleri yükselmektedir. Altıntaş’ta yıllık ortalama sıcaklık 10,6 °C, yıllık yağış miktarı 430 mm dir. Sahada başlıca akarsu şebekesini Altıntaş Çay ve kolları oluşturmaktadır. Bu akarsular Altıntaş ve Aslanapa gibi ovaları sulamaktadır. Sahanın bitki örtüsünü antropojen step ve kuru ormanlar oluşturur. Ova tabanlarında antropojen step, yüksek kesimlerde kuru ormanlar yer alır. Araştırma alanı geçmişten günümüze kadar geçici ve daimi yerleşmelere ev sahipliği yapmış bir alana karşılık gelmektedir. Sahada, Antik Dönem’in en eski ve önemli medeniyetini Frigyalılar kurmuştur. Bu nedenle bu dönemde saha "Frigya" adıyla anılır. Bölgede sırayla Kimmer, Pers, İyon, Roma ve Bizans krallıkları yaşamıştır. Altıntaş İlçesi’nde bu dönemlerden kalma höyük, Tümülüs ve Nekropol denilen ahit ve anıt mezarlar bulunmuştur. Kütahya 8 Ekim 1923’te vilayet olmuş, Altıntaş ise 1947 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçe, 5 mahalle, 2 belde ve 33 köyden oluşmaktadır. 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçenin nüfusu 25262 kişidir. Bunun 6418 i ilçe merkezi, 2287 si Çayırbaşı Beldesi, 2449 u Zafertepeçalköy Beldesi ve 14108 i köylerde yaşamaktadır. Kurtuluş Savaşı’nın en önemli çarpışmalarından biri olan Başkomutan Meydan Muharebesi (30 Ağustos 1922), Dumlupınar’da yapılmıştır. Bugün araştırma sahasında bulunan anıt, abide ve şehitlikler bu zaferin izlerini taşımaktadır. Genel olarak tarım faaliyetlerinin önem kazandığı sahada tarım ve hayvancılık dışındaki ekonomik faaliyetler pek gelişememiştir. Bu durum, sahanın fiziki coğrafya özelliklerinin yanında yetersiz yatırım koşullarından da kaynaklanmaktadır.

Altintaş Creek Watershed and most of its environs that are study area are located at the Aegean Region’s inner west Anatolia's sub-region. Also this site is in the border of the Afyonkarahisar, Kutahya, Usak and Eskisehir provinces. Kocadag Mount (1.552 m) and Kulaksiz Mount (1.588 m) located at the north of the study area. The study area is surrounded with Kartal Mount (1.442 m) from the southern part, Tava Mount from the western part and Kalankaya Mount (1.361 m). Altintas River Watershed separated from the Banaz Creek Watershed at the south, Porsuk Creek Watershed at the north, from Seydiler Creek Watershed at the east and Akarcay Creek Closed Watershed at the south-eastern. In the study area; the Paleozoic era aged sites are at the south (Afyon-Ihsaniye environs), Mesozoic era aged sites at the western part of the Kutahya and on the Kutahya-Afyon highway environs are lying at the surface. Common geological units of the study area are consisted of Pliocene and Miocene aged latchstring and volcanic rocks. Common rock types are limestone and volcanic rock units. Alluvial material covers plains. There is no important altitude difference between Mountain masses that is located and surrounded at the study area. The most important height is located at the Murat Mount (2309). Altıntaş and Aslanapa Plains are watered by Altintas River and these plains are very important agriculture sites. The climate of the Altintas River Watershed and its environs are different from the Mediterranean climate and very close to continental climate. Hence, it is sunny, no precipitation and warm at the summer season. Therefore drought is in effect in this region. Even so, the temperature decreases and pressure increases from October. Mean annual temperature is 10.6 °C and mean annual precipitation is 430 mm. The network of creeks is consisted of Altintas River and its branches. These creeks waters the Altintas and Aslanapa Plains. The study area is a temporary or permanent site for the communities (settlements). In this area, the oldest and the most important civilization were established by Phrygians. For this reason, this region was called “Phrygia” in this period. The kingdoms of Kimmer, Persians, Ionians, Romans and Byzantine were lived here. Tumuli and walled tombs that remain from these ancient times were found in the Altintas town/province. Kütahya has been a province centre since the 9th October 1923; Altıntaş has been a county since 1947. This county is consisted of 5 quarters, 2 communities and 33 villages. Altintaş's population is 25.262 inhabitants. 6.418 of them are living in the county centre (town), 2287 of them are living in the Çayırbaşı community, 2.449 of them are living in the Zafertepeçalköy community and 14.108 of them are living in the villages. Head Commandant Major Battle that is one of the main battles of Turkish Liberation (Independence) War had occurred 30th August 1922 in Dumlupınar. There are memorials, monuments and martyr graveyards from this battle and victory. The most important economic activities are agriculture and animal breeding, but the other activities are not developed in this area. The reasons of this are physical geographic conditions and also inadequate business circumstances.