Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği ve Mevduat Bankaları ile Rekabet Edebilirliği

Abstract

Türk bankacılık sektörü için verimlilik ölçümü konusu, güncelliğini koruyan bir olgudur. Özellikle ekonomide liberalleşme eğilimlerinin gelişmesiyle sınai kuruluşlar gibi finansal kurumlann da rasyonelleşme doğrultusundaki atılım ve girişimleri artmakta, bunun rekabet gücü ve verimlilik üzerindeki etkileri daha yakından ve duyarlılıkla izlenir olmaktadır. 1980’li yıllardan itibaren Ortadoğu’dan Türkiye’ye fon transferi gerçekleştirmeye yönelik finansal hizmet sunan kuruluşların kurulmasına yönelik adımlar atılmıştır. Bunun sonucu olarak Türkiye’de “Özel Finans Kurumlan” (12.12.2005 tarihi itibariyle adı “Katılım Bankaları” şeklinde değiştirilmiştir) kurulmuştur. Türk finans sistemine 1980’li yıllarda giren katılım bankaları yıllar itibariyle gelişim göstermektedir. 2005 yıl sonu itibariyle bankacılık kesimindeki payını %2.44, toplam mevduatlar içerisindeki payını %3.33 ve toplam krediler içerisindeki payını %4.94 seviyelerine getirmiştir. Faizsiz bankacılık işlemi yapan katılım bankalarının etkinlik ve verimliliğinin değerlendirmesi ve faiz esasına göre çalışan mevduat bankaları ile rekabet edebilirliklerinin belirlenmesi önemli görülmektedir. Araştırma çalışmasında etkinlik ölçümü için “Veri Zarflama Analizi” yöntemi uygulanmaktadır. Veri zarflama analizi bir çok girdi ve çıktının gözlendiği ve bu gözlenen girdi ve çıktıların tek bir toplam girdi ve çıktıya dönüştürülemeyeceği durumlarda verimliliği ölçmek için kullanılan bir yöntemdir. Analizde 28 karar verme biriminin 2001-2005 yılları arasındaki 3 girdi (mevduat toplamı - toplanan fonlar, personel giderleri, faiz giderleri - kar payı giderleri) ve 2 çıktı kalemi (kredi toplamı - kullandırılan fonlar, faiz gelirleri - kar payı gelirleri) kullanılarak uygulama çalışması gerçekleştirilmektedir. Sonuç olarak katılım bankaları ile mevduat bankalarının fon transferi gerçekleştiren kurumlar olarak benzerlikleri söz konusu olsa da işlem şekillerinin farklı olması etkinliklerine yansımaktadır. Ayrıca bu farklılık ekonominin genel yapısındaki gelişmelerden farklı bir şekilde etkilenmelerine yol açmaktadır.

The subject of productivity measuring for banking system, which is getting more significant share from Turkish financial system, is a fact kepping on actuality. Especially with the improvement of liberalist tendency in the economy as industrial establishments also financial ones’ attempts and leaps increased to direction of rationalism and from this situation the impact on competitiveness and productivity could be followed more closely and more sensitively. From 1980s some arrangements were done towards setting establishments regarding financial service suppliers for realizing fund transfer from Middle East to Turkey. As a result of this in Turkey “Special Financial Establishments” (called as “Participation Banks” since 12.12.2005) established. Participation banks which is coming in to Turkish financial system in 1980s, getting improvement durig years. At the end of year 2005 its share in banking sector is 2.44%, share in total deposits is 3.33% and share in total credits is 4.94%. From this evaluation of influence and productivity of interestless banking operaters participation banks and competitive with interest basis operaters deposit banks determination is seen significant. In this research study “Data Envelopment Analysis” method is applied for measuring the infuence. Data envelopment analysis is a method applying for measuring the productivity when there are many inputs and outputs to be observed and these inputs and outputs could not transformed in to one input and output. In this analysis applying study realised with 28 decision makers’ with 3 inputs (total deposits - funds collected, personel expences, interest expences - profit share expences) and 2 outputs (total credits - funds utilised, interest income - profit share income) used between the years 2001 to 2005. In conclusion, participation banks and deposit banks are similar as fund transferring establishments, but the difference of their operations could be reflected to their influence. In addition, this difference is provoke effects differently from the developments in structure of economy.