Pırlak Kuzularında Büyüme Eğrilerini Etkileyen Genetik ve Çevresel Faktörlerin Belirlenmesi ve Eğri Parametreleri Yönünden Baba Koçların Değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Pırlak kuzularda farklı matematiksel modeller ile büyüme eğrilerinin elde edilmesi, bu eğrilere etki eden çevre faktörlerinin ve genetik parametrelerin tespiti ve damızlık baba koçların belirlenmesinde bu parametrelerden yararlanma imkanlarının araştırılması hedeflenmiştir. Afyon Kocatepe Üniversitesi Hayvancılık Araştırma ve Uygulama Merkezi (KÜHAM)’ nde 2008 ile 2009 yıllarında doğan 328 baş Pırlak kuzuya ait canlı ağırlık, cidago yüksekliği, vücut uzunluğu, göğüs derinliği, ön göğüs genişliği, sağrı genişliği, göğüs çevresi ve incik çevresi ölçüm verilerine Bertalanffy, Brody, Gompertz ve Logistic matematiksel modelleri uygulanmıştır. Bu modellerle eğri uyumu için doğrusal olmayan regresyon metodundan yararlanılmış ve uyum kriteri olarak belirleme katsayısı (R2) kullanılmıştır. En yüksek R2 değerleri sırasıyla canlı ağırlık için Brody (%95,58); cidago yüksekliği için Bertalanffy ve Brody (%93,00); vücut uzunluğu ve göğüs derinliği için Brody (%90,52 ve %91,28); ön göğüs genişliği ve sağrı genişliği için Bertalanffy (%89,84 ve %93,67); göğüs çevresi için Brody (%94,06) ve incik çevresi için Bertalanffy (%84,94) modellerinde bulunmuştur. Büyüme eğrilerine ve doğum, altı ay ve bir yaş ağırlıklarına doğum yılı, doğum ayı, doğum tipi, cinsiyet ve ana yaşının etkileri önemli olmuştur (P<0,05). Doğrudan, anasal ve toplam kalıtım dereceleri ile genetik ve fenotipik korelasyonlar WOMBAT programı kullanılarak REML metoduyla analiz edilmiştir. A katsayısına ilişkin en yüksek doğrudan, anasal ve toplam kalıtım dereceleri Logistic model ile tespit edilmiştir. Bu değerler sırasıyla canlı ağırlıkta 0,25±0,25; 0,16±0,1 ve 0,33±0,21; cidago yüksekliğinde 0,32±0,35; 0,24±0,16 ve0,45±0,28; vücut uzunluğunda 0,24±0,46; 0,19±0,19 ve 0,34±0,39; göğüs derinliğinde 0,37±0,39; 0,20±0,14 ve 0,47±0,33; ön göğüs genişliğinde 0,29±0,40; 0,15±0,17 ve 0,36±0,33; sağrı genişliğinde 0,36±0,41; 0,27±0,18 ve 0,49±0,33; göğüs çevresinde 0,22±0,02; 0,11±0,09 ve 0,27±0,04 ve incik çevresinde 0,32±0,83; 0,54±0,40 ve 0,58±0,65 bulunmuştur. B katsayısına ilişkin en yüksek doğrudan, anasal ve toplam kalıtım dereceleri Bertalanffy modeli ile belirlenmiştir. Bu değerler sırasıyla canlı ağırlıkta 0,02±0,04; 0,96±0,02 ve 0,50±0,03; cidago yüksekliğinde 0,27±0,32; 0,39±0,16 ve 0,47±0,27; vücut uzunluğunda 0,13±0,19; 0,53±0,10 ve 0,39±0,16; göğüs derinliğinde 0,14±0,22; 0,70±0,11 ve 0,49±0,18; ön göğüs genişliğinde 0,24±0,32; 0,58±0,14 ve 0,53±0,26; sağrı genişliğinde 0,31±0,53; 0,42±0,27 ve 0,52±0,44; göğüs çevresinde 0,23±0,29; 0,58±0,15 ve 0,52±0,24 ve incik çevresinde 0,30±0,58; 0,43±0,28 ve0,51±0,50 hesaplanmıştır. k katsayısına ilişkin en yüksek doğrudan, anasal ve toplam kalıtım dereceleri Brody modeli ile saptanmıştır. Bu değerler sırasıyla canlı ağırlıkta 0,30±0,49; 0,32±0,20 ve 0,47±0,41; cidago yüksekliğinde 0,28±0,33; 0,22±0,14 ve 0,39±0,28; vücut uzunluğunda 0,31±0,47; 0,21±0,18 ve 0,42±0,40; göğüs derinliğinde 0,30±0,35; 0,20±0,15 ve 0,40±0,30; ön göğüs genişliğinde 0,29±0,39; 0,15±0,16 ve 0,37±0,33; sağrı genişliğinde 0,29±0,49; 0,19±0,20 ve 0,38±0,42; göğüs çevresinde 0,32±0,39; 0,21±0,16 ve 0,43±0,32, incik çevresinde 0,32±0,42; 0,29±0,18 ve 0,47±0,35 olmuştur. Gompertz modeliyle A ve B katsayıları arasında cidago yüksekliğinde, ön göğüs genişliğinde, sağrı genişliğinde, göğüs çevresinde ve incik çevresinde 0,710±0,332 ile 0,888±0,081 arasında değişen önemli (P<0,05) genetik korelasyonlar bulunmuştur. Logistic modelde canlı ağırlık ve cidago yüksekliği için A ve k katsayıları arasında sırasıyla -0,642±0,318 ve -0,678±0,288 düzeyinde ve önemli (P<0,05) genetik korelasyonlar saptanmıştır. Bu modelde A ve B katsayıları arasında ön göğüs genişliği, sağrı genişliği, göğüs çevresi ve incik çevresinde bulunan genetik korelasyonlar 0,648±0,260 ile 0,998±0,002 sınırları arasında ve önemli olmuştur (P<0,05). Doğum, altı ay ve bir yaş ağırlıkları arasındaki genetik korelasyonlar önemli (P<0,05) ve 0,519±0,248 ile 0,864±0,120 sınırlarında değişmiştir. Farklı vücut ölçülerine ilişkin büyüme eğrisi katsayıları ve dönem ağırlıkları için 0,27±0,07 ile 0,54±0,23 arasında değişen ve önemli (P<0,05) veya önemliye yakın (P<0,10) bulunan toplam kalıtım dereceleri seleksiyon yoluyla bu özelliklerde gelişme sağlanabileceğini göstermiş ve damızlık koç seçiminde bu durumun göz önünde bulundurulması gerektiği kanaatine varılmıştır

In this study, it was aimed to obtain the growth curves of Pırlak lambs with different mathematical models, to detect the effects of different environmental and genetic factors and and to investigate the possibilities of utilization of curve parameters for sire ram evaluation. Bertalanffy, Brody, Gompertz and Logistic models were applied to live weight, wither height, body length, chest depth, front chest width, rump width, chest circumference and shank circumference measurements of 328 Pırlak lambs born in Afyon Kocatepe University Research and Application Center in 2008 and 2009. Non-linear regression method were utilized for curve fitting and coefficient of determination (R2) was used for fitting criterion. The highest R2 values for live weight, wither height, body length and chest depth, front chest width and rump width, chest circumference and shank circumference were found in Brody as 95,58%; Bertalanffy and Brody as 93,00%; Brody as 90,52% and 91,28%; Bertalanffy as 89,84% and 93,67%; Brody as 94,06% and Bertalanffy as 84,94%, respectively. The effects of birth year, birth month, birth type, gender and age on the growth curves were significant (P<0,05). Genetic parameters were estimated by using REML procedure and WOMBAT computer program. Best direct, maternal and total heritabilities for the curve parameter A were detected with Logistic model. These values were found to be 0,25±0,25; 0,16±0,1 and 0,33±0,21 for live weight; 0,32±0,35; 0,24±0,16 and 0,45±0,28 for wither weight; 0,24±0,46; 0,19±0,19 and 0,34±0,39 for body length; 0,37±0,39; 0,20±0,14 and 0,47±0,33 for chest depth; 0,29±0,40; 0,15±0,17 and 0,36±0,33 for front chest width; 0,36±0,41; 0,27±0,18 and 0,49±0,33 for rump width; 0,22±0,02; 0,11±0,09 and 0,27±0,04 for chest circumference and 0,32±0,83; 0,54±0,40 and 0,58±0,65 for shank circumference, respectively. Best direct, maternal and total heritabilities for the curve parameter B were determined with Bertalanffy model. These values were calculated as 0,02±0,04; 0,96±0,02 and 0,50±0,03 for live weight; 0,27±0,32; 0,39±0,16 and 0,47±0,27 for wither weight; 0,13±0,19; 0,53±0,10 and 0,39±0,16 for body length; 0,14±0,22; 0,70±0,11 and 0,49±0,18 chest depth; 0,24±0,32; 0,58±0,14 and 0,53±0,26 for front chest width; 0,31±0,53; 0,42±0,27 and 0,52±0,44 for rump width; 0,23±0,29; 0,58±0,15 and 0,52±0,24 for chest circumference; 0,30±0,58; 0,43±0,28 and 0,51±0,50 for shank circumference, respectively. Best direct, maternal and total heritabilities for the curve parameter k were determined with Brody model. These values were 0,30±0,49; 0,32±0,20 and 0,47±0,41 for live weight; 0,28±0,33; 0,22±0,14 and 0,39±0,28 for wither weight; 0,31±0,47; 0,21±0,18 and 0,42±0,40 for body length; 0,30±0,35; 0,20±0,15 and 0,40±0,30 chest depth; 0,29±0,39; 0,15±0,16 and 0,37±0,33 for front chest width; 0,29±0,49; 0,19±0,20 and 0,38±0,42 for rump width; 0,32±0,39; 0,21±0,16 and 0,43±0,32 for chest circumference; 0,32±0,42; 0,29±0,18 and 0,47±0,35 for shank circumference, respectively. Significant (P<0,05) genetic correlations ranging from 0,710±0,332 to 0,888±0,081 were found between A and B for wither height, front chest width, rump width, chest circumference and shank circumference by Gompertz model. Significant (P<0,05) genetic correlations between A and k for live weight and wither height were ranged from -0,642±0,318 to -0,678±0,288 by Logistic model. In this model, genetic correlations between A and B for front chest width, rump width, chest circumference and shank circumference were significant (P<0,05) and among 0,648±0,260 and 0,998±0,002. Genetic correlations between birth, six month and yearling weights were significant (P<0,05) and changed from 0,519±0,248 to 0,864±0,120. Significant (P<0,05) or approached to significant (P<0,10) total heritabilities ranging from 0,27±0,07 to 0,54±0,23 for growth curve parameters of different body measurements and immature weights indicated that some genetic progress in these traits may be obtained and these results should be considered in the selection of stud rams.