Osmanlı Mebusan Meclisinde Görev Yapan Ermeni Mebuslar ve Faaliyetleri

Abstract

Osmanlı parlamentosunda azınlıklar da temsil edilmişlerdir. Azınlıklar içerisinde yer alan Ermenilerden, Birinci Meşrutiyet döneminde on sekiz, İkinci Meşrutiyet döneminde on dokuz mebus, Osmanlı Mebusan Meclisinde görev yapmıştır. İkinci Meşrutiyetin dördüncü devresinde ise Mecliste Ermeni mebus bulunmamaktadır. Ermeni mebusların Meclisteki faaliyetleri incelendiğinde, genel olarak Osmanlıcı bir düşünceye sahip oldukları söylenebilir. Öyle ki, Birinci Meşrutiyet döneminde Osmanlı Rus savaşı çıktığında, Mebusan Meclisinde Ruslara karşı tepki gösterenler arasında Ermeni mebuslar önemli bir yer tutmuştur. Canlarıyla ve mallarıyla ne yapılmak gerekiyorsa yapabileceklerini bildirmişlerdir. Ayrıca, Meclis çalışmalarına ciddiyetle katılmışlar, idari, hukuki, askeri meselelerde düzeltilmesi gereken aksaklıkları tüm samimiyetleriyle dile getirmişlerdir. İkinci Meşrutiyet döneminde de Ermeni mebuslar bu samimi tutumlarını bir süre devam ettirmişlerdir. Özellikle birinci devrede Meşrutiyetin ilan edilmesini sevinçle karşılamışlar ve bunu sık sık dile getirmişlerdir. Yine bu dönemde Meclis çalışmalarına tüm samimiyetleriyle katılmışlardır. Birinci devreden sonra ise, Meşrutiyetin kendilerine bir şey kazandırmadığını düşünmüş olmalılar ki, Meclis konuşmalarında gözle görülür bir azalma olmuştur. Ermeni mebusların Meşrutiyetten beklediklerini bulamamaları Meclis dışındaki faaliyetlerine de yansımıştır. Ermeni mebusların bir kısmı, Osmanlı devletinin aleyhine olan bir çok faaliyete katılmıştır. Ayrıca, İhtilal faaliyetlerini yürüten Hınçak ve Taşnaksutyun Cemiyetlerinin üyesi olan ve aktif faaliyet yürüten Ermeni mebuslar da vardır. İkinci Meşrutiyet dönemindeki Ermeni mebusların büyük çoğunluğunun Meclis içi ve Meclis dışı faaliyetleri birbiriyle tezat oluşturmaktadır. Meclis içinde, Osmanlı devletine bağlı olduklarını belirten bazı Ermeni mebuslar, Meclis dışında ise ihtilal faaliyetlerinde bulunmuşlar, Osmanlı devletini arkadan vurmuşlardır. Bu faaliyetlerinden dolayı yargılanan Ermeni mebusların yanında, yargılama sonucu idam edilenler de olmuştur.

Minorities were also represented in Ottoman Parliament. In the first Constitutional Era, eight representatives, and in the second Constitutional Era nine representatives were in charge for representing Armenians which were part of the minorities in Ottoman Empire. There was no Armenian Representative in the fourth period of second Constitutional Era. When we examine the activities of the Armenian representative, in general, we can say that they internalized the idea of Ottoman Empire. For example, when Ottoman-Russian war came out, in the Parliament, Armenian representative reacted against that war. They declared that they could do everything what ever it takes. Besides, they participated in parliamentary activities and frankly uttered impediments which should be improved in administrative, legal and militaristic issues. In the second Constitutional Era, they continued their frankly attitudes for a while. Especially in the first period of the second Constitutional Era, they welcome the Constitutional Era with pleasure and expressed this gladness repeatedly. In this era, they frankly participated in parliamentary activities too. After the first period, parliamentary speeches of Armenian Representatives reduced significantly, because they might think that Constitutional Monarchy does not contribute to their lives. Not meeting their expectance from Constitutional Monarchy affected Armenian Representatives’ outside activities. Most of the representatives participated activities that were against the Ottoman Empire’s interest. Besides, there were Armenian representatives who were members of the Hin9ak and Ta§naksutyun Party which were actively participated in rising. And those representatives actively participated in those parties’ activities. In the second Constitutional Era, most of the Armenian representatives’ in parliamentary activities and outside activities were contradicting each other. In the Parliament, some Armenian parliaments declared their loyalty to Ottoman Empire, but outside the Parliament they were actively participated in rising activities and betrayed Ottoman Empire. Because of those activities some Armenian representatives were adjudicated and as a result of trial some of them were executed.