XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran İlişkileri ve İran’a Giden Osmanlı Elçileri

Abstract

Türkler, tarih boyunca İran toprakları üzerindeki devletlerin kurulmasında önemli bir rol oynamıştır. Öyle ki, Anadolu’dan İran’a yapılan Türk göçleri ile bu devletlerin temelleri atılmıştır. Safeviler’den sonra İran’a hakim olmak amacıyla taht mücadeleleri başlamış, sırasıyla Afşar, Zend ve Kaçar hanedanlıkları yönetimi ele geçirmişlerdir. Bu hanedanların başa geçmeleri sırasında da iktidar mücadeleleri görülmüş, İran siyasi iç bütünlükten yoksun kalmıştır. 1796-1925 tarihleri arasında İran’a hakim olan Kaçar Hanedanlığı, ülkede siyasi birliği sağlamaya çalışmışsa da, bu kez başta Rusya olmak üzere İngiltere ve Fransa’nın İran’a yönelik menfaatleri, İranlı yöneticileri Avrupalı devletler arasında denge politikası izlemeye mecbur bırakmıştır. Ayrıca İran, döneminin güçlü devleti olan Rusya karşısında pek çok toprağını kaybetmek zorunda kalmıştır. Diğer taraftan da kendine en büyük rakip olarak Sünni Osmanlı Devleti’ni gören İranlı yöneticiler, Rusya’ya karşı kaybedilen toprakların telafisi için, Osmanlı Devleti’nin doğu sınırında toprak genişletme faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Osmanlı Devleti, İran’ın çeşitli bahanelerle, özellikle sınırlarda yarattığı sorunlara karşı, barışçıl bir politika izlemeyi tercih etmiş, ortak düşman Rusya’ya karşı ittifak kurulabilir ümidiyle İran’a elçiler göndermiştir. Ancak; İngiltere, Fransa ve Rusya devletlerinin etkileri ile bu görüşmelerden olumlu bir sonuç alınamamıştır.

Turks played an important role in funding civilisations on Iran lands throughout history. Thus, with the help of immigrations from Anatolia to Iran these cultures were founded. After the fall of the Safevi dynasty, competitiosfor ruling Iran led to many fights for the throne, follewed by Afşar, Zend and Kacar dynasties. However, following this first period of unrest, there was again further competition for the throne. During all of this time Iran had no unified or central control. Altough, from 1797-1925 the Kacar dynasty attemped to maintain dominance over the region, but England, France, and especially Russia had interests in Iran, and strongly influenced the Kacar dynasty is policy. Hence, this government had to maintain a balance policy among the interests of these European powers. During this struggle, Iran lost territory to Russia wich was very strong at the time. On the other hand, Iranian governers saw the Sunni Ottoman state as their biggest rival. In order to compansate for lands lost to Russia. Iran attemped to extend their territory in to the eastern part of the Ottoman state. In response to their border problems with Iran, the Ottoman state preferred a peaceful solution and sent their representatives to seek an alliance with Iran against their common enemy, Russia. However, due to interference from England, France and Russia, this attempt to form an allience failed.