Tanzimat Sonrası Kütahya Medreseleri (1839-1924)

Abstract

Medreseler, son bin yıllık süreçte, eğitim tarihimizdeki en önemli ve sistemli İslami Eğitim Kurumları olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Bu kurumlar, en parlak, görkemli ve verimli dönemlerini Selçuklu ve Anadolu Selçuklu Devleti’ni müteakiben Osmanlı Devleti’nde yaşamışlardır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin yaklaşık son yüzyılını ifade eden Tanzimat Sonrası süreçte klasik bir osmanlı şehri olup, uzun yıllar Anadolu Eyaleti’ne merkezlik eden Kütahya’da faal halde bulunan medreseler, hem fiziki-mimari özellikler, hem de eğitim-öğretim faaliyetleri bağlamında çok yönlü olarak tespit edilip değerlendirilmiştir. Çalışmamızda, 4 tanesi Germiyanoğuları Dönemi, 16 tanesi Klasik Dönem ve 15 tanesi de Tanzimat Dönemi itibariyle hizmete başlayan toplam 35 medrese tespit edilmiş olup bu medreselerin neredeyse hepsi 1924 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Bu medreseler genel itibariyle bânilerinin ismiyle anılmakta olup, çoğunlukla bina şeklinde inşa edilmişlerdir. Bütünüyle vakıf eseri olan medreselerin birçoğunun vakfiyesine ulaşılamamıştır. Vacidiye Medresesi, müze olarak varlığını sürdürmekte, İshak Fakih ve Rüstem Paşa Medreseleri ise iyileştirme çalışmaları yapılmış durumdadır. Diğer medreseler ise neredeyse tümüyle yok olmuş durumdadır.

Madrasahs are the most important and systematic Islamic Education Foundations which participates in the last-millenium-duration. These institutions has lived their greatest and smartest terms in the Ottoman State, following the Seldjuk and Anatolian Seldjuk State. In this study, during the Post-Tanzimat Period which expresses last century of the Ottoman State, madrassahs in an Ottoman classical city Kütahya, has been a centre of Anatolian Province for long years, has been identified in a well-rounded way on the basis of both their physical-architectural facilities and their education-teaching activities. In our study, totally 35 madrasahs were introduced. Four of these madrasahs from the Germiyanoğulları Period, 16 of them are Classical Period, and 15 of them are the Post Tanzimat Period have actively serviced and all carried their duties till 1924. They are generally named with their agents and they mostly have been built as a single structure. Vacidiye Madrasah is still sounded as a museum, İshak Fakih and Rüstem Paşa Madrasahs’ repairing and restoration have been completed. Other madrasahs were nearly completely collapsed.