Germiyân şiirinde müzik ve terapi

Abstract

Müzikle terapi, binlerce yıldır Türk dünyasında kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. İslâmiyetten önce Türk dünyasında tıp kam, bahşı/baksı, ozan ve şamanlar eliyle yürütülüyordu. Kötü ruhları müzik, dans ve transla kovan bu kişiler ilk psikologlardır. Türk müziğinin en eski makamları bu bahşı-ozanların kopuz eşliğinde söyledikleri dinî nağmelerden oluşmuştur. İslâmiyetten sonra hikmet ehli Otacı ve Atasagunlar, müzikten faydalanarak mâl-i hulyâ ve diğer sayrılıkları tedavi etmişlerdir. Germiyân Beyliği döneminde Kütahya medreselerinde ve şifâhânelerinde yetişen hekim şairler gam, tasa, kaygı, kara sevda/kara safra, depresyon, hayâl-i hâm, vehim, kuruntu, kuruntu melekesi, insanın kafasında tasarlayıp canlandırdığı yeti ve vesvese diye adlandırılan sayrılıklara çare üretmiş, tedavi için müzik ve terapiden faydalanmışlardır. Germiyân’ın ve Osmanlı’nın ilk tıp kitaplarından biri Hekim Ahmedî’nin Tervihü’l-Ervâh’ıdır. Ahmed-i Dâ’î’nin Tıbb-ı Nebevî Tercümesi bu coğrafyada kaleme alınan ikinci tıp kitabıdır. Her iki eserde de yiyecek ve içeceklerin özellikleri, otların fayda ve zararları, gam ve kedere karşı önerilen tedaviler anlatılır. Germiyân sarayı hekimlerinden Şair Şeyhî, Hekim Sinân adıyla şöhret bulmuş, attariyesi/eczanesi olan mütehassıs bir tabiptir. Osmanlı’nın ilk Reisü’l-Etibbâsı/Baştabibidir. Hekim Sinân, Çelebî Mehmet’in tasa ve gamdan kaynaklanan asabiyet/melankoli hastalığını tedavi etmiştir. Şeyhî’nin Kenzü’l Menâfi’ adlı eseri Germiyân’ın tarihine yaptığı katkılar açısından önemli üçüncü tıp kitabıdır. Sempozyuma sunacağımız bu bildiride Germiyânlı hekim sanatçıların gam, tasa, vesvese, depresyon gibi hastalıklarda tedavi için önerdikleri telkin, su sesi, müzikle sağaltım unsurları karşılaştırılacak, Germiyân’ın ve Kütahya’nın tıp tarihine katkısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Musical therapy is one of the medical treatment methods within Turkish world for thousands of years. Before adopting Islam, any medicinal act was conducted by Shamans (Tr: Kam, Bahşı/Baksı, Şaman) and bards. These people warded of bad spirits through dance and trance were also the first psychologists. The oldest Turkish musical modes were formed of the religious melodies sang by these shaman-bards accompanied by a traditional lute, kopuz. After the adoption of Islam, the wise named Otacı and Atasagun, cured bad-reveries and other illnesses through utilizing music. During the Germiyân rule, the doctor-poets educated in the madrasahs and hospitals have cured sorrow, worry, anxiety, melancholy, infatuation, depression, misgiving, delusion and apprehensiveness, by accommodating musical therapy. One of the first Medicine books of Germiyân and Ottoman rules was the Tervihü’l-Ervâh of Ahmedî. The translation of Tıbb-ı Nebevî by Ahmed-i Dâ’î was the second medicine book of this geography. Both works feature detailed descriptions of the properties of food and drinks, the benefits and harms of various herbs, and cures for worry and sorrow. One of the doctors of the Germiyân palace, the poet Şeyhî, has achieved fame with the pseudonym of Hekim Sinân, also managed a pharmacy. He was the first chief-doctor (Tr: Reisü’l-Etibbâsı). Hekim Sinân, has cured the nervosity/melancholy illness of Çelebî Mehmet. Due to its contributions to Germiyân history, the third important book was Kenzü’l Menâfi’ by Şeyhî. In this presentation, the treatment methods implementing inculcation, water noise, and music for curing sorrow, worry, apprehensiveness and depression will be compared, and the contribution of Germiyân and Kütahya to the history of medicine will be discussed.