Eytâm İdaresi Ve 50 Nolu Eskişehir-Sivrihisar İdanat Sandığı Defterinin Transkripsiyonu Ve Değerlendirmesi

Abstract

Osmanlı Devleti’nde yetim malları ile ilgili başvurulabilecek en önemli kaynaklar merkezde Eytâm İdaresi’nin, taşralarda ise Eytâm (İdanat) Sandıkları’nın (1906’dan sonra İdanat Sandığı olarak değişmiştir.) tuttukları muhasebe kayıtlarıdır. Bu kayıtlardan anlaşılıyor ki Eytâm İdaresi ve ona bağlı olarak kurulan İdanat Sandıkları 1851-1926 yılları arasında küçük yaşta yetim, öksüz kalan çocukların ebeveynlerinden miras kalan malları detaylı bir şekilde kayıt altına almış ve bu malları yetim adına muhafaza edip nakit paraya ihtiyacı olan vatandaşa, yetimin akrabasına, vasîsine ve devlet hazinesine belli faiz oranlarıyla borç vermiştir. Bir banka kaydı özelliği taşıyan bu muhasebe defterleri bölgenin iktisadi, sosyolojik ve kültürel değerlendirilmesinin yapılması açısından ayrıca önemlidir. İncelediğimiz 50 Nolu Eskişehir-Sivrihisar İdanat Sandığı Defteri 1913-1915 yılları arasını kapsamaktadır. Çalışma bölgenin yetim çocuklarını, bunların vasîlerinin kimler olduğunu, bulundukları mahalle ve köy isimlerini analiz ederek Eytâm İdaresi konusunu daha iyi anlamak adına bölgesel bir örnek olmuştur. Borç alıp tahsil etmenin yanında yetim çocuğun şahsi davalarının da bulunduğu bu defterin transkripsiyon ve değerlendirmesi yapılmıştır.

Accounting records are the most important sources about the orphans and their properties at Ottoman Empire era kept by two institutions. The first institution was “Eytâm Idaresi” that held records about orphans and the institutions was located at the capital city. The other one was “Idanat Sandığı” which recorded debt accounts at countryside. According to these archives, these two institutions not only saved records in detail for the orphan’s properties inherit from their parents from 1851 to 1926 but also preserved their inheritances. In addition, they loaned money to the citizens in need; the relatives of the orphans the orphans' guardians; and the state treasury at a certain rate. These records kept by these organisations are also important for the economic, sociological and cultural evaluation of the region where they documented. The archive titled “Eskişehir-Sivrihisar Idanat Sandığı Defteri No: 50” that covers the period between 1913 and 1915 is reviewed herein. The research would be a good example for the better understanding of the institution “Eytâm Idaresi” by analysing the orphan children of the region; the guardians of these children and the names of the neighbourhoods and villages where they are located. Apart from the debt management, the study also includes the transcription and evaluation of the orphan child's personal cases.