Mutlu Torun’un şehnâz mevlevî âyîni’nin usûl makam ve geçgi açısından tahlili

Abstract

Türk Musikîsi’nin Mi’raciyeden (Hz. Muhammed’in göğe çıkışını anlatan şiir) sonra dinsel formlarının en uzun soluklu ve en derin türlerinden biri olan mevlevi musikîsi, pek çok çalışmaya konu olmuştur. Mevlevi musikîsi icrası, Makam, Geçgi ve Usûl zenginliği açısından ayrı bir yere ve öneme sahiptir. Mevlevi Âyinleri musikî tarihimizde en önemli kültür miraslarımızdan birisidir. Mevlâna sadece Türklerin yaşayış, örf, adet ve inançlarında yer tutmamış, yabancı felseficilerin, din adamlarının, yazarların, müzikologların, musıkîşinasların ve araştırmacıların da benimsedikleri önem verdikleri bir değer olarak, benliklerinde yer almıştır. Yabancı yazar ve felsefeciler, Mevlâna’nın düşüncelerini araştırmış ve bazı eserlerini kendi dillerine çevirmişlerdir.

Mevlevi Âyinleri 2005 yılında UNESCO tarafından “Kültürel Miras Başyapıtı” olarak kabul edilmiştir. Semâ töreni sırasında semâ’a eşlik etmek amacıyla bestelenen mevlevi ayinleri yapısı ve bestecilik anlayışı ile özel bir konuma sahiptir. Bu çalışmada, Mevlevi Âyinleri içerisinden Mutlu Torun’un Şehnâz Mevlevi Âyini Makam, Güfte, Usûl ve Ezgisel yönden incelenmiştir. İncelenen bu ayinde Şehnâz Makâmını Mutlu Torun’un nasıl kullandığı, eserin içinde kullanılmış olan Makamsal geçgileri ve bu geçgilerin Şehnâz Makâmı ile birlikteliğini, âyinde kullanılan usûllerle, bu usûllerin vezin ile ilişkisi açıklanmıştır. Âyinlerde kullanılan usûller ve özellikleri detaylı olarak açıklanmıştır. Âyin’in bestekârı, ud virtüöz’ü, bestekâr ve hoca Mutlu Torun hakkında da ayrıntılı bilgi verilmiştir.

Mevlevi music that one of the most deep and lasting version of Turkish music’s religios form then by Mi’raciye has been mentioned by great numbers of studies. Performance of Mevlevi Music have importance and position with regard to mode, tempo and of late. Mevlevi ritüel is the most important culturel heritage in our musical history. Mevlâna had been enshrined in not only Turkish life, custom and belief but also in foreign philosopher’s, reverend’s, author’s, musicologist’s, music lover’s and researcher’s hearts. Foreign authors and philosophers have searched Mevlâna’s thoughts and translated his some Works into their languages. Mevlevi ritüels were accepted Masterpiece of Cultere Heritage by UNESCO in 2005. Mevlevi ritüels that were composed for accompany to Semâ during Semâ Ceromony have a special position with their form and concepts of composition. In the study, Mutlu Torun’s Şehnaz Mevlevi Rituel from Mevlevi rituels have analyzed in terms of Iyrics, mode, tempo and melody. In the analyzed rıtuel, it has been explained how Mutlu Torun used Şehnaz Mode, of late used in the work, their combination with Şehnaz Mode and the tempo used in rituel, contact between the tempo and rhythm. Tempo used in rituel and their features have been explained in detail. It has given chapter and verse about Mutlu Torun who is composer of the rtuel, virtuoso of Udi composer an master.