Kentsel dönüşüm projelerinin sosyo-mekânsal analizi: Yeni Mamak kentsel dönüşüm projesi örneği

Abstract

Avrupa 1945’lerden sonra savaşın yaralarını sarabilmek amacıyla kentleri yenileme hareketi başlatmıştır. Savaş yıkıntılarında kurtulan Avrupa kentleri ve bazı ABD kentlerinde zamanla eskimiş, sosyal ve mekânsal yönden yıpranmış ve artık kullanılamaz durumdaki alanlarda kentsel dönüşüm projeleri hız kazanmıştır. Türkiye’de de alanın sosyal ve mekânsal işlevini arttırmak amacıyla yapılması planlanan dönüşüm projelerinde, 1980 sonrası neoliberal anlayış ile birlikte sadece ekonomik kazanç düşünülmeye başlanmıştır. Kentsel dönüşüm projelerin önemli bir kısmının büyük şehirlerdeki gecekondu alanlarında yapılmakta olduğu görülmektedir. Gecekondu alanlarının kentsel dönüşüm projeleri ile yıkılıp yerine yüksek katlı konutların yapılması ile hem mekânda hem de bu mekân üzerinde yaşayan gecekondulularda belirgin etkilerin görülmesi kaçınılmaz olacaktır. Ankara’daki gecekondu alanlarında yapılmakta olan onlarca kentsel dönüşüm projesi mevcuttur. Yeni Mamak Kentsel Dönüşüm Projesi hem Ankara’nın doğu girişinde olması hem de kapsadığı mekân ve nüfusun büyüklüğü açısından diğer projelerden sıyrılmaktadır. Bu projenin dünyanın en büyük kentsel dönüşüm projesi olarak sunulması alandaki sosyal ve mekânsal değişimin de çok büyük olacağını ortaya koymaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri uygulanmış, üç ana örneklem grubu belirlenmiştir. Örneklem gruplarını projenin paydaşlarından olan yerel halk ve belediye çalışanlarının yanında kent ile ilgili önemli çalışmaları bulunan akademisyenler olmuştur. Görüşme yapılacak grupların seçiminde temel amaç, farklı aktörler tarafından YMKDP’nin nasıl algılandığını belirlemektir. Yapılan görüşmeler ile elde edilen bulgular betimsel analiz yolu ile analiz edilmiştir. Bu analiz sonucunda alanda sosyo-ekonomik çatışmaların doğduğu, apartmanlara geçen gecekonduluların eski hayatlarına özlem duydukları saptanırken; projenin neoliberal mantalite ile şekillendiği ortaya konmuştur.

After 1945s, European countries begin refurbishment movement of cities. Some areas which have been socio-spatially worn in the cities have gone through a rapid transformation process. In Turkey, however, urban transformation projects have been considered as a way of gain economical profits with the effects of neoliberal policies; hence the main goal of those projects, improving the socio-spatial functioning of the areas, has been underestimated. Most of the projects are placed in the squatter settlement of metropolises. It is unavoidable to expect the significant impacts of the transformation process on the areas and the residents. There are dozens of urban transformation project in Ankara. New Mamak Urban Transformation Project has an individual importance over other projects because it locates on the eastern entrance of Ankara and has larger spatial area with the higher resident population. Parallel, the project is launched as the biggest urban transformation project in the world; which highlights the impacts of the projects would remarkable. In the current study, qualitative research methods with three main sample groups were used. Those groups are the residents, officers charged with the project and scholars who make valuable contributions to that issue. They were selected to explain how the project is perceived with different partners. The results showed that the socio-economic conflicts reveal in the area, residents who were moved to the apartment complex suffer from the missing of their past life styles and the project is formed by neo-liberal mindset.