Müzikle ilgili uygulamaların ideolojisi ve profesyonel Türk Halk Müziği sanatçısı: Yaratıcı dürtüyü güçlendirme

Abstract

Türk Halk Müziği kültürü, son elli yılda dikkate değer bir gelişim göstermiştir. Geçmişte kültürel olarak aynı görülen birbirinden farklı kırsal toplum çevrelerinin halk müziği ağızları, modern, seküler ve şehirleşmiş toplum içinde, son derece görünür ve profesyonel bir imaj geliştirmiştir. Sayıları gittikçe artan, yetenekli, kurumsal olarak eğitimli halk müziği uzmanları şehir çevresinde, statüsü artan bölgesel müzik biçimlerinin anlatımını güçlendirip, projelendirilmesine destek olmaktadırlar. Bu gelenekler, devlet kontrollü radyo ve televizyon programları, ticari kayıt ve eğlence endüstrileri yoluyla desteklenmektedir. Türk tarihindeki bazı gelişmeleri kısaca gözden geçirmek, kentlileşen halk müziği kültürünün günümüzdeki statüsüne katkıda bulunan faktörleri yeni yönelimlerini ve halk müziği sistemlerinin temellerini bozmadan, dağınıklığını düzenleyen, yeniden ortaya koyan profesyonel müzisyenleri anlamak için çok yardımcı olacaktır. Örneğin 70 yıl kadar önce Kemal Atatürk ve arkadaşlarının, yeni bir ulusal devlet yapısı olarak laik Türkiye Cumhuriyeti’nde gerçekleştirdikleri, sosyal değişiklikleri sağlayacak ve kuracak olan ideolojik seferberlik ve kurumsal reformlar temel bir dönüm noktası olmuştur. Atatürk’ün ideolojik devriminin temel amacı, Batı uygarlığı ile Türk değerlerinin harmanlanmasıyla bütünleşmiş bir toplum yaratmaktı (Spencer: 653). Atatürk’ün bu devrimci kavram ve teorilerinin ilham kaynağı, Orta Asya köklerine inerek milli kimlik ideolojisi ve Osmanlı Saray çevresi ile halkın büyük çoğunluğu arasındaki kültürel bölünmenin ortadan kaldırılmasını savunan sosyal kuramcı olan Ziya Gökalp’ti (ö.1925) (Bu çalışmadaki fikirlerin çoğu yazarın “Müzik Teorisi, Performans ve Türkiye’de Çağdaş Bağlama Sanatçısı Washington Üniversitesi 1986 isimli doktora çalışmasından derlenmiştir). Fars ve Arap etkisindeki yüksek sanat edebiyatı ve müziğinin, Osmanlı yönetici sınıfınca çok sevilmesine karşılık, Gökalp ve onun genç, milliyetçi, entelektüel çevresi “Jön Türkler“ yeni milli bir kültür oluşturmanın ilk adımlarından birinin bozulmamış Türk halk kültürünün köklerine, efsanelerine, atasözlerine, destanlarına ve şiirine dokunmak olduğuna inandılar. Böyle etkileyici bir kültür için birincil kaynak Anadolu aşıklarında bulunuyordu. Halk seçkinleri ve kahramanlar olarak görülen bu kişilerin yaşayan geleneklerinde Türk ideali somutlaşmıştır (Berkes: 85).