Değişen icra mekânları ve geleneğin dönüşümü kars âşıklık geleneği

Abstract

Türk sözlü kültürünün temel öğelerinden biri olan âşıklık geleneğinin, Türk halk kültüründe hatırı sayılır bir yer tutan baksı-ozan edebiyat geleneğinin devamı olduğu, köklerinin Orta Asya’ya dayandığı konusunda pek çok araştırmacı hemfikirdir. 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren çoğunlukla âşık edebiyatının unsurları, âşık şiirinde türler, gelenek temsilcilerinin yaşamları ve eserleri ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bunların dışında kalan az sayıda çalışma ise âşık müziği ile ilgilidir. Bu çalışmada ise Kars Âşıklık Geleneği’nin geçmiş dönemde yaşadığı mekânları ve varoluşunu nitelemekten öte, üretilen yeni mekânlar aracılığıyla geleneğin günümüzdeki değişimi yeniden tarif edilmeye çalışılacaktır. Yörede aktif bir şekilde sürdürülen geleneğin icra mekânlarındaki değişimi ve bu değişimin gerekçeleri çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Mekân- müzik arasındaki ilişki probleminden hareket eden çalışmada, öncelikle pratikte öne çıkan geleneğin temel unsurları üzerinde durularak, çoğunlukla icra mekânlarının dönüşüm dinamiklerine odaklanılacaktır. Böylelikle yörede devam etmekte olan geleneğin doğal akışı içerisinde boyut değiştirmekte olduğuna görünürlük kazandırılacaktır. Çalışmada yazılı kaynaklar aracılığıyla tarihsel perspektiften yöre ile ilgili bir envanter çıkarılarak, Karslı âşıklarla yapılan görüşmeler ve gözlemlerden elde edilen verilerle birleştirilecek ve geleneğin “yeni temsili” ortaya konmaya çalışılacaktır.

Many researchers agree that the âşık tradition, which is and always has been one of the fundamental elements of Turkish oral culture so far, is the continuation of the baksi-ozan literary tradition, which has a significant place in Turkish folk culture, and that its origins has been rooted in Central Asia for the first time. Since the first quarter of the 20th century, the studies have been carried out mostly on the fundamentals of the âşık literature, genres in âşık poetry and the lives and works of the representatives of tradition. Merely a small number of studies except those are about the âşık music. In this study, however, beyond the places the Kars âşık tradition existed and its existence in the past period before as well, the present change of the tradition will be tried to redefine through the new spaces produced again. The change in the performance spaces of this tradition as mentioned, which is actively persisted in the region and the reasons for this change constitute the scope of the study. The study, which is based on the problem of the connections between space and music, will primarily focus on the transformation dynamics of performance spaces, emphasizing primarily on the fundamental elements of the tradition that become prominent in practice. Thus seeing that the ongoing tradition in the region is still changing dimension somehow in its natural flow will be made possible by this means of this study. In the study, generating an inventory of the region from a historical perspective through written sources, that will be combined with the data obtained from the interviews and observations made with âşık people from Kars city and also the “new representations” of the tradition will be tried to be revealed.