Mehmed Abdülkadir’in Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî adlı eserinin türkçe öğretimindeki yeri ve önemi

Abstract

Tanzimat Dönemi ile birlikte Türkçenin eğitim ve öğretimine yönelik birçok eser kaleme alınmıştır. Mekteb-i Saâdet Müdürü olarak görev yapan Mehmed Abdülkadir’in 1905 yılında yazmış olduğu 68 sayfalık “Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî” adlı eser de bunlardan birisidir. Çalışmamızda “Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî” adlı eserin transkripsiyonlu çevirisi ve değerlendirmesi yapılmıştır. Çeviri yapılırken eserin orijinaline bağlı kalınmış, ekleme ya da çıkarmaya başvurulmamıştır. Araştırma esnasında tarama yöntemi kullanılmış, dönemin dil bilgisi çalışmaları incelenmiştir. Dört bölümden oluşan çalışmamızda ilk bölümü, Türkçenin eğitim-öğretim tarihi başlığı oluşturmaktadır. Bu bölümde dilin tanımına, Türkçe öğretiminin tarihçesine, Türkçe öğretimi ile ilgili önemli çalışmalara, Tanzimat Dönemi eğitim kurumlarında Türkçe öğretimine, Tanzimat Dönemi’nde ve sonrasında yazılan gramer kitaplarına yer verilmiştir. İkinci bölümde Mehmed Abdülkadir’in kısaca hayatı ve eserlerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde “Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî” adlı eserin günümüz Türkçesine transkripsiyonlu çevirisi yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise söz konusu eserin orijinalindeki başlıklara bağlı kalınarak incelemesi yapılmış, Türkçe öğretimindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın sonuna bir terimler sözlüğü de eklenmiştir. Eserde geçen terimler belirlenerek bu terimlerin günümüzdeki karşılıkları yazılmış ve bir sözlük oluşturulmuştur.

Along with the Tanzimat Period, many works were written on the education and training of Turkish. One of these is the 68 page work Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî, written in 1905 by Mehmed Abdülkadir, who served as the Director of the School of Saâdet. In our study, the transcriptioned translation and evaluation of the work named Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî has been made. While making the translation, the original of the work was adhered to and no additions or deletions were made. During the research, the scanning method was used, so the grammar studies of the period were examined. In our study, which consists of four parts, the first part is the title of the history of education in Turkish. In this section, the definition of the language, the history of Turkish teaching, important studies on Turkish teaching, Turkish teaching in educational institutions of the Tanzimat Era, and grammar books written in the Tanzimat Period and after are included. In the second part, the life and works of Mehmed Abdulkadir are briefly mentioned. In the third part, the translation of the work called Kavâʿid-i Lisân-ı Türkî into today's Turkish with transcription was made. In the fourth chapter, the work in question was examined by adhering to the titles in the original, and its place in Turkish teaching was tried to be determined. A glossary of terms has been added to the end of our study. The terms used in the work were determined and the current equivalents of these terms were written and a dictionary was created.