Sarinci Bököy Destanı’nın bağlamsal sözlüğü (isimler ve fiiller)

Abstract

Sözcükler, her zaman akla ilk gelen anlamı ile kullanılmayabilir. Pek çok sözcüğün birden fazla bağlamının olabileceğini göz önünde bulundurup sözcükleri metnin bütünüyle ilişkilendirip ona göre anlamlandırmak gerekir. Bu noktada okuyuculara ve araştırmacılara fayda sağlamak amacıyla oluşturulan bağlamsal sözlük çalışmalarından yararlanılmalıdır. Çalışmada TEBDİZ (Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü) sistemi kullanılarak okuyuculara ve araştırmacılara sisteme yüklenmiş bağlamsal sözlüklerin içeriklerine ulaşma imkânı bulunmaktadır. Çalışmada Sarinci Bököy Destanı’nın en hacimli varyantı olan 6233 dizelik Alımkul Üsönbayev varyantının bağlamsal sözlüğü TEBDİZ yardımı ile hazırlanmıştır. Destan içerisindeki isim, fiil ve söz öbeği yapılarının bağlamları tespit edilerek, sayısal veriler ve örneklerle belirtilmiştir. İsim, fiil ve söz öbeği yapıları anlamları bakımından tek ve çok anlamlı olarak ayrılmış, bunların gerekli tanıkları ve sıklıkları verilmiştir. İnceleme kısmında örnekler ve metinde geçen sıklıklara da yer verilmiştir. Ayrıca Alımkul Üsönbayev’in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilerek Kırgızlar, Kırgız tarihi ve Kırgız edebiyatına da değinilmiştir. Çalışmanın son kısmında ise TEBDİZ (Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü) sistemi üzerinden destanın bağlamsal dizini oluşturulmuştur. Çalışmamızda eserin sözcük hazinesi ve Alımkul Üsönbayev’in üslup özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmayla birlikte, Kırgız Türkçesi ve edebiyatı alanı başta olmak üzere, bütün Türk lehçelerinin bağlamsal söz varlığına bir katkı sunmak hedeflenmektedir.

Words may not always be used in the first sense that comes to mind. Considering that many words can have more than one context, it is necessary to associate the words with the whole text and make sense accordingly. At this point, contextual dictionary studies created to benefit readers and researchers should be used. In the study, it is possible to access the content of contextual dictionaries loaded to the system to readers and researchers by using TEBDİZ (Turkish Literature Contextual Directories and Functional Dictionary) system. In this study, contextual dictionary of 6233 verses Alımkul Üsönbayev variant, which is the most voluminous variant of Sarinci Bököy Epic, was prepared with the help of TEBDİZ. Contexts of noun, verb and phrases in epic are determined and specified with numerical data and examples. Nouns, verbs and phrase structures are separated in a single and very meaningful sense in terms of their meanings, and their required witnesses and frequencies are given. In the examination part, examples and frequencies in the text are also included. In addition, information about the life, his literary personality and works of Alımkul Üsönbayev is given and Kyrgyz, Kyrgyz history and Kyrgyz literature are also mentioned. In the last part of the study, the context index of the epic was created through the TEBDİZ (Turkish Literature Contextual Directories and Functional Dictionary) system. In our study, the vocabulary of the work and the stylistic features of Alımkul Üsönbayev were tried to be revealed. With the study, it is aimed to contribute to the