Türkiye’nin Avrupa Birliği ve Şangay işbirliği örgütü ülkeleriyle ticari ilişkisi: Panel çekim modeli yaklaşımıyla ampirik analizi

Abstract

Son yüzyılda araştırma konusu olan Çekim Modeli, ticari partnerler arasındaki ikili ticaret akışını ekonomik büyüklük ve mesafe açısından tahmin etmektedir. Tinbergen (1962) tarafından geliştirilen model ilk uygulamalarında teorik eksikliğinden dolayı eleştirilmiş fakat zaman içerisinde yapılan katkılarla modelin ampirik tahmin gücü artmıştır. Bu çalışmada Çekim Modeli detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ve Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ile olan dış ticaret ilişkisi 2003-2017 dönemine ait yıllık veriler kullanılarak panel çekim modeli ile analiz edilmiştir. Çalışmada bağımlı değişken olarak ihracat, ithalat ve toplam ticaret değişkeni kullanılmıştır. Bağımsız değişken olarak ülkelerin ekonomik büyüklük göstergesi olan gayrı safi yurtiçi hâsıla (GSYİH) değerleri, ülkelerin birbirleriyle uzaklıklarını ifade eden mesafe değişkeni, reel döviz kuru değişkeni ve 2008 yılında gerçekleşen ekonomik kriz kukla değişkeni kullanılmıştır. Oluşturulan modeller ile Türkiye, AB ve ŞİÖ ülkeleri arasındaki ticaret ilişkisi panel çekim yöntemiyle araştırılmış ve tahmin sonuçları yorumlanmıştır.

The Gravity Model, which has been the subject of research in the last century, predicts bilateral trade flows between trading partners in terms of economic size and distance. The model developed by Tinbergen (1962) was criticized in its first applications due to its lack of theory, but the empirical prediction power of the model increased with the contributions made over time. In this study, the Gravity Model was investigated in detail. Turkey's foreign trade relationship with the European Union (EU) and Shanghai Cooperation Organization (SCO) were analyzed with the panel gravity model using annual data for the 2003-2017 period. In the study, export, import and total trade were used as dependent variables. The gross domestic product (GDP) figures as the indicators of the economic sizes of the countries, the distance variable representing the distances of the countries from each other, and the real exchange rates were used as independent variables, while the economic crisis in 2008 was used as dummy variables. With the models created, the trade relationship between Turkey, EU and SCO countries was investigated by panel attraction method and the estimation results were interpreted.