12. ve 13. yüzyıllarda İran ve Anadolu’da üretilmiş Minai seramikleri üzerine bir inceleme

Abstract

İnsanlığın var olduğu yüzyıllardan bu yana, ihtiyaç gereksinimleri ile ortaya çıkan, ait olduğu dönemlerin arkeolojik bulguları ile en eski sanat dallarından birisi olan seramik sanatı, değişen ve gelişen kültürleri, farklı uygarlıkların etkileşimleriyle dönemlerin özgünleştirilmiş formlarıyla, sanat eserleri günümüze kadar gelmiştir. İnsanoğlu yaşamlarını, istek, arzu, inanç ve düşüncelerini, geleneklerini, dışsal ve içsel güçlerinin etkisi ile kendilerini ifade edebilmeleri için, biçim formları kişiselleştirip, kendi yorumlarını kullanarak dekor süslemelerine ihtiyaç duymuşlardır. Seramiklerin yüzey açısından estetik kazanması, dekorlarda biçimsellik, estetik ve güzellik etkisini arttırmaktadır. İran’da 12. ve 13. Yüzyıllarda Büyük Selçuklu devrinde gelişim göstermiş minai tekniği, Rey, Kashan şehir merkezlerinde üretilmiş olan seramikler, ortaya koydukları zengin renk çeşitliliği, konuları, desen ve teknik özellikleri ile İslam Dünyasının ve Anadolu’nun en ilgi çekici seramikleridir. Figürlü kompozisyonlar konuları dönemin modası olan İran edebiyatından öyküler, efsaneler, kahramanlık destanları ile minyatürlerden esinlenerek ürettikleri seramikler, tabak, vazo, kâse gibi formların dışında fazla çeşitliliğe gidilmemiştir. Tekniğin renk çeşitliliği ile bünyede yedi rengin kullanılması mümkün olmuştur. Uygulamada kullanılan renkler iki farklı uygulanış özelliği ile sır içi ve sır üstü boyalar ile farkı uygulanış özelliğine sahiptir. Bu tez çalışmasında seramik sanatı dekor ve çeşitleri hakkında genel bilgi, yapım aşamaları, teknikleri hakkında bilgiler, tezin amacı olan ‘Minai tekniği’ ile ilgili bilgiler, sanatçılar ve Dünya Müzeleri ve Türkiye’deki Müzelerden verilen örnekler ile hazırlanmıştır. Bu sanatla ilgilenen kişilerle kaynak teşkil etmesi ve Minai sanatını bilimsel bir bakış açısı ile incelemek amacı ile bu çalışma hazırlanmıştır.

Ceramic art, which is one of the oldest branches of art with the archeological findings of the periods which it belongs to, has emerged with the requirements since the centuries of human existences. The works of art have survived to the present day with the original forms of the period, changing and developing culture of ceramic art, interactions of different civilizations. In order to express humankind’s lives, wishes, desires and thoughts, traditions and by using the effects of external and internal forces; they need to decorate the forms by personalizing them and using their own interpretations. Gaining aesthetics of ceramics in terms of surface enhances the formalism and aesthetic effect of the decor. The art of Minai ceramics, which was developed and in Iran in the 12th and 13th centuries during the Great Seljuk period in which produced Rey and Kaşin city centers, is one of the most interesting ceramics with their rich colour diversity, subjects, patterns and technical features, One of the most interesting ceramics of the Islamic World and Anatolia. There was not much variety other than forms such as plates, bottles and bowls in ceramics produced by events inspired by miniatures, figurative compositions, subjects, stories, legends, heroic epics from Iranian literature, which was the fashion of the period. Thanks to the colour diversity of the technique, it was possible to use seven colours in the structure. The colours used in the application have two different application properties which are in-glaze and over-glaze painting. In this thesis, there are some information about ceramic art, its decor and varieties of this art, techniques of construction, and examples of Minai technique from world museums and important artists of this technique. This study was prepared in order to provide a source for people interested in this art and to examine the art of Minai from a scientific point of view.