Abdurehim Ötkür’ün Kaşgar Gecesi Destanı’nın bağlam sözlüğü (9,10,11 ve hatime bölümü)

Abstract

Sözcükler, cümle ya da bir metin içerisinde değişik anlamlara gelmekte ve cümle ya da metindeki anlamlarıyla bir bağlam oluşturmaktadır. Bu bağlamları saptamak için sözcükleri incelemek amacıyla bağlam sözlüğü çalışmaları yapılmaktadır. Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü (TEBDİZ) projesi bu konuda araştırmacılara ve okuyuculara fayda sağlamaktadır. Bu hususta bir sözcüğün ait olduğu kültür, dilin tarihsel süreçte geçirmiş olduğu değişiklikler, anlamları, bağlamları ve kullanım sıklıkları incelenmektedir. Bu çalışmada, Abdurehim Ötkür’ün “Kaşgar Gecesi” adlı destanının (9, 10, 11. ve Hatime Bölümü) bağlamsal sözlüğü oluşturulmuştur. “Kaşgar Gecesi” destanının (9, 10, 11. ve Hatime Bölümü) Arap harfli özgün metni öncelikle Latin alfabesine transkribe edilmiş ve daha sonra Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü (TEBDİZ) sistemine yüklenmiştir. Yüklenen sözcükler sisteme uygun incelenerek bağlam sözlüğü oluşturulmuştur. Sözlüksel anlamı olmayan unsurlar bağlam sözlüğüne dâhil edilmemiştir. Uygur edebiyatının en önemli şahsiyetlerden biri olan Abdurehim Ötkür’ün zengin söz varlığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Bağlam sözlüğünün amacına tam ulaşabilmesi için Abdurehim Ötkür’ün hayatı, edebî kişiliği, eserlerine de değinilmiştir.

Lexical items have more than one meaning depending on the sentence or the text they are used and form a context with their meaning in the sentence or the text. For the purpose of analysing the lexical items to identify these contexts, concordance dictionary searches are carried out. The project of Turkish Literature Concordances and Functional Dictionary (TEBDIZ) offers advantage to readers and people in quest of this subject. In this respect the historical evolution of the language, meanings, contexts, usage frequency and belonging of a word to a culture are studied. In this study, the concordance dictionary of “Qashgar Gecesi” (9, 10, 11. and epilogue parts), the epic of Abdurehim Otkur, was prepared with the help of TEBDIZ. This study has shown the richness of vocabulary of Abdurehim Otkur, who penned works on almost all genres of Uyghur literature and one of the prominent figures, leaving his mark, with this study it is intended to carry out a concordance dictionary work that is never studied before in Uyghur language. In terms of Uyghur lexicography, studying concordance dictionary renders this thesis authentic and significant. Along with these, you can find information on Abdurehim Otkur’s life, literary personality and his works. Modern Uyghur Language and Modern Uyghur literature are also put down as a part of this study.