Ötkir Haşimov’un ‘Muhabbat, Baxt, Xayollarga Bo’laman Tutqun, Oq Bulut Oppoq Bulut’ Adlı Hikâyelerinin Bağlam Sözlükleri

Abstract

Sözcükler, kullanıldıkları metinle bir bütünlük içerisindedir. Bir sözcüğün anlamı, ilişkili olduğu diğer ögelerle birlikte değerlendirilmelidir. Bu anlamlandırmayı bağlam oluşturmaktadır. Sözcüklerin kazandığı farklı anlamlar, bağlamdan hareketle belirlenmektedir. Bir sözcüğün, bilinenden başka pek çok anlamı olabilir. Sözcüklere yüklenen diğer anlamları belirlemek amacıyla bağlam sözlüğü çalışmaları yapılmaktadır. Özbek edebiyatı yazarlarından Ötkir Haşimov’un “Muhabbat, Baxt, Xayollarga Bo’laman Tutqun, Oq Bulut Oppoq Bulut” adlı hikâyeleri üzerine hazırlanan bağlam sözlüklerinde, söz varlığını oluşturan unsurlara bağlamına uygun olarak anlamlar verilmiştir. Eserlerin bağlam sözlüklerini hazırlama sürecinde TEBDİZ (Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük) projesinden yararlanılmıştır. Transkripsiyonu yapılan metinler sisteme yüklenmiş ve anlamlandırma işlemi bu sistem üzerinden yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı; eserlerin söz varlığını ortaya koymak, söz varlığını oluşturan unsurların metin içindeki kullanımına göre farklı anlamlarını tespit edebilmek, Özbek sözlüklerine katkıda bulunmak, dil ve üslup üzerine çalışma yapacak araştırmacılara fayda sağlamaktır.

Words are in unity with the text in which they are used. The meaning of a word should be evaluated together with other elements with which it is associated. The context creates this associated. Different meanings of words are determined by the context. A word can have many meanings other than what is known. Context dictionary studies are carried out in order to determine other meanings attributed to words. In context dictionaries prepared on the stories "Muhabbat, Baxt, Xayollarga Bolaman Tutqun, Oq Bulut Oppoq Bulut" by Utkir Hashimov, one of the writers of Uzbek literature, meanings are given to the elements that make up the vocabulary in accordance with their context. In the process of preparing context dictionaries of works, the TEBDIZ (Turkish Literature Contextual Index and Functional Dictionary) project was used. The transcribed texts were uploaded to the system and the interpretation process was carried out through this system. The aim of this study is to reveal the vocabulary of the works, to determine the different meanings of the elements that make up the vocabulary according to their use in the text, to contribute to the Uzbek dictionaries, to benefit the researchers who will work on language and style.